DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Bätschmann, Oskar; Labuda, Adam S. [Übers.]: Historia sztuki na przejściu od ikonologii do hermeneutyki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0206
170
O. BÄTSCHMANN
cze kwestią dyskusji, czego ikonologia w ten sposób dokonuje; nie jest to
z pewnością interpretacja dziel. Nawet powołanie się na Cassirera nie
zmienia faktu, że ikonologia pozostaje rozumieniem znaków. Albowiem
niezależnie od odmienności ujęć — obraz jako forma symboliczna nie
wskazuje na coś innego (vs) obraz wskazuje na leżący u jego podłoża
logos — zakryty zostaje problem hermeneutyczny: problem tworzenia czy
produkowania sensu drugiego, czyli treści, przez sens pierwszy, quasi—
—„dosłowny” i jawny47. Wszakże samo poszukiwanie odpowiedzi na py-
tanie o semantyczną strukturę podwójnego sensu obrazu zakłada wcale
nie prostą interpretację sensu pierwszego. Sensu tego nie da się ujawnić
przez odczytanie znaków, lecz jedynie przez zbadanie specyficznej relacji
przedstawienia i przedstawionego oraz przedstawienia i tematyki. Nie
oznacza to rezygnacji z odczytania przez opis i ikonografię. Opis i iko-
nografia dostarczają sensu abstrakcyjnego, który wraz z pytaniem o rela-
cje zostaje odniesiony do obrazu. W ten sposób można orzec, że przedmio-
tem pierwszego pytania hermeneutycznego jest sam obraz, jego pojęcie,
jak i specyficzne objawianie się samego obrazu jako obrazu. Dopiero na
tej bazie wolno postawić pytanie o treść.
IV
Jeśli hermeneutyka historycznoartystyczna musi odróżniać się od iko-
nologii — formalnie biorąc — przedmiotem interpretacji, którym jest
nie sens, ale sam obraz, jeśli w konsekwencji implikuje pytania o nega-
tywność obrazu względem arystotelesowskiego fundamentu, o jego obja-
wianie się jako obrazu i produktywność, to związane z tym programem
przesunięcie zainteresowań ukazuje nieco z tego, co ma być zaniechane
wraz z odrzuceniem bezpośredniej ważności fundamentu arystotelesow-
skiego i bezpośredniej świadomości sensu. To w tym miejscu należy za-
pytać o problem, na który odpowiedź przynosi ikonologia.
W przeciwieństwie opisu, ikonografii z jednej i ikonologii z drugiej
strony, dostrzegliśmy metodologiczne przeciwieństwo rozumienia i qua-
si-wyjaśniania; historycznie biorąc zapowiada je przeciwieństwo grama-
tycznego i alegorycznego sposobu interpretacji w hermeneutyce tekstu.
Podobnie jak Panofsky’ego rozumienie znaku, gramatyczna interpretacja
lektury Homera i Biblii wyłania się z całą ostrością wraz z problemem
starzenia się, wraz ze stawaniem się tekstów niezrozumiałymi, a prze-
zwycięża ona historyczny dystans, gdy słowo, które przestało już być
nawiązaniu do Peirce’a. Por. w tej sprawie P. J u n o d, Transparence et opacite.
Essai sur les fondements de l’Art Moderne. Pour une nouvelle lecture de Konrad
Fiedler, b.m. wyd. 1976, s. 320 in.
47 P. R i c o e u r, Die Interpretation, op. cit., s. 23 i n.
O. BÄTSCHMANN
cze kwestią dyskusji, czego ikonologia w ten sposób dokonuje; nie jest to
z pewnością interpretacja dziel. Nawet powołanie się na Cassirera nie
zmienia faktu, że ikonologia pozostaje rozumieniem znaków. Albowiem
niezależnie od odmienności ujęć — obraz jako forma symboliczna nie
wskazuje na coś innego (vs) obraz wskazuje na leżący u jego podłoża
logos — zakryty zostaje problem hermeneutyczny: problem tworzenia czy
produkowania sensu drugiego, czyli treści, przez sens pierwszy, quasi—
—„dosłowny” i jawny47. Wszakże samo poszukiwanie odpowiedzi na py-
tanie o semantyczną strukturę podwójnego sensu obrazu zakłada wcale
nie prostą interpretację sensu pierwszego. Sensu tego nie da się ujawnić
przez odczytanie znaków, lecz jedynie przez zbadanie specyficznej relacji
przedstawienia i przedstawionego oraz przedstawienia i tematyki. Nie
oznacza to rezygnacji z odczytania przez opis i ikonografię. Opis i iko-
nografia dostarczają sensu abstrakcyjnego, który wraz z pytaniem o rela-
cje zostaje odniesiony do obrazu. W ten sposób można orzec, że przedmio-
tem pierwszego pytania hermeneutycznego jest sam obraz, jego pojęcie,
jak i specyficzne objawianie się samego obrazu jako obrazu. Dopiero na
tej bazie wolno postawić pytanie o treść.
IV
Jeśli hermeneutyka historycznoartystyczna musi odróżniać się od iko-
nologii — formalnie biorąc — przedmiotem interpretacji, którym jest
nie sens, ale sam obraz, jeśli w konsekwencji implikuje pytania o nega-
tywność obrazu względem arystotelesowskiego fundamentu, o jego obja-
wianie się jako obrazu i produktywność, to związane z tym programem
przesunięcie zainteresowań ukazuje nieco z tego, co ma być zaniechane
wraz z odrzuceniem bezpośredniej ważności fundamentu arystotelesow-
skiego i bezpośredniej świadomości sensu. To w tym miejscu należy za-
pytać o problem, na który odpowiedź przynosi ikonologia.
W przeciwieństwie opisu, ikonografii z jednej i ikonologii z drugiej
strony, dostrzegliśmy metodologiczne przeciwieństwo rozumienia i qua-
si-wyjaśniania; historycznie biorąc zapowiada je przeciwieństwo grama-
tycznego i alegorycznego sposobu interpretacji w hermeneutyce tekstu.
Podobnie jak Panofsky’ego rozumienie znaku, gramatyczna interpretacja
lektury Homera i Biblii wyłania się z całą ostrością wraz z problemem
starzenia się, wraz ze stawaniem się tekstów niezrozumiałymi, a prze-
zwycięża ona historyczny dystans, gdy słowo, które przestało już być
nawiązaniu do Peirce’a. Por. w tej sprawie P. J u n o d, Transparence et opacite.
Essai sur les fondements de l’Art Moderne. Pour une nouvelle lecture de Konrad
Fiedler, b.m. wyd. 1976, s. 320 in.
47 P. R i c o e u r, Die Interpretation, op. cit., s. 23 i n.