Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (3.1986)

182

RECENZJE I OMÓWIENIA

* * *
Jak już na początku zaznaczyliśmy, nie było naszym zamiarem dać pełnej
relacji z przebiegu wspomnianych pięciu seminariów, a raczej przedstawić główne
nurty dyskusji, tematy, które nie znalazły się w programie poznańskiej sesji. Kon-
cepcja seminariów i sesji została już w pierwotnych naszych założeniach jasno
sformułowana jako „permanentna sesja”, której pierwszy etap zamknęły obrady
poznańskiej sesji Ogólnopolskiej SHS. Spotkanie robocze podjęto po rocznej przer-
wie, jesienią 1979 r., organizowane już wspólnie przez Poznański Oddział Stowarzy-
szenia Historyków Sztuki i Instytut Histori Sztuki UAM. Seminarium „wyprowa-
dziło się” z miasta do pałacu w Rogalinie — Oddziału Muzeum Narodowego w Po-
znaniu. Jednodniowe dyskusje wydłużyły się i wówczas, w 1979 r., otrzymały naz-
wę „Spotkania Rogalińskie”. Spotkania te miały zachować charakter poprzednich,
to znaczy forum dyskusyjnego, gdzie wygłoszone referaty służą jako pretekst do
dyskusji, bez zamiaru pełnego naświetlenia i rozpracowania danego tematu, za-
chowują raczej charakter spotkań roboczych niiż seminariów akademickich. Po-
nadto coroczne spotkania okazały się doskonałym instrumentem rozpoznającym
aktualny stan polskich badań nad sztuką XIX w., polskich środowisk historyków
sztuki, a zarazem formą konsolidacji środowiska.
Poznański eksperyment wznowiono po rocznej przerwie, przygotowując tym
razem łódzką sesję Stowarzyszenia Historyków Sztuki w 1979 r., poświęconą „Tra-
dycji i innowacji”. Tematy podejmujące zagadnienia sztuki XIX w., (stanowiące
około połowę wygłoszonych referatów) zostały wcześniej przedstawione i prze-
dyskutowane w Rogalinie. Drugą część seminarium wypełniła dyskusja nad tema-
tem II Spotkania, którego materiały publikujemy poniżej. Dalsze spotkania poświę-
cono kolejno następującym tematom: III — „Pomniki XIX-wieczne” (1980), IV —
„Artysta w XIX w” (1983). Prowadzone w Rogalinie prace remontowe zmusiły or-
ganizatorów do szukania na okres przejściowy nowej siedziby. Ostatnie IV Spotka-
nie Rogalińskie odbyło się w Czerniejewie, w listopadzie 1983 r.

Janos Brendel

„TEATR”, „TEATRALNOŚĆ” I „TEATRALIZACJA” W BADANIACH
NAD MALARSTWEM XIX WIEKU i

Określenia „teatr”, „teatralność” i „teatralizacja” zastosowane w odniesieniu
do dziewiętnastowiecznego malarstwa spotykamy zarówno w ówczesnej literaturze
krytycznej (tzn. w tekstach dziewiętnastowiecznej krytyki artystycznej), jak i we
współczesnej literaturze naukowej i popularyzatorskiej z zakresu historii sztuki.
Istnieje znamienna różnica w zastosowaniu tych pojęć w odniesieniu do sztuki
dawniejszej, np. do osiemnastowiecznej rzeźby ołtarzowej gdzie określenia takie
są wyłącznie konstrukcją współczesnej historii sztuki. Raz jeszcze daje tu o sobie
znać problem, który, choć uświadomiony, wciąż stanowi jedną z trudności, z jaką
boryka się historia sztuki wieku XIX. Jest nim brak osobnego języka do badań

1 Tekst ten zachowuje charakter, jaki miała wypowiedź w Rogalinie — wstępnego i bar-
dzo ogólnego zarysowania zagadnienia. Jego rozwinięcie i udokumentowanie wymagałoby
pracy całkiem innego rodzaju i innych rozmiarów.
2 W. Lipowicz, Teatralność jako formuła opisu dzieł sztuki, w niniejszym tomie.