Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (4.1990)

112

M. IMDAHL

wiązania tego problemu istotne są w obrazie postacie między Jezusem a Łazaizem.
Prawie dolcladnie w środku między nimi widzimy postać zorientowaną na dwie strony,
przewodzi ona cofniętej grupie gestykulujących w podnieceniu Żydów, zaś sama
reaguje najbardziej gorączkowo. Postać ta, patrząc w zdumieniu na Łazarza, wska-
zuje jednocześnie na Jezusa, jako na wyjaśnienie niepospolitego zajścia, czy też może
tylko szukając tego wyjaśnienia. W swej jednoczesnej, podwójnej orientacji na Łaza-
rza i Jezusa postać pośredniczy między nimi, jako między tym, co jest skutkiem i tym,
co jest przyczyną: jeden i tylko jeden moment wydarzenia określa równocześnie skutek
i przyczynę.

Druga postać o orientacji dwustronnej patrzy na Jezusa i rozwiązuje Łazarza.
Pytanie, czy ta zajęta już rozwiązywaniem postać, ogląda się zaskoczona na Jezusa
jako cudotwórcę, czy też ma unaocznić realizację samego rozkazu rozwiązywania,
można pozostawić bez odpowiedzi. W swej podwójnej orientacji postać ta jest
lustrzanym odwróceniem tej, która przewodzi grupie wzburzonych Żydów. Obyd-
wie sąsiadują ze sobą bezpośrednio i konstytuują swoistą grupę zawiasową (Schar-
niergruppe), w której właśnie te podwójne orientacje na Łazaiza-Jezusa i Jezusa-
-Łazarza tworzą jedność czasową. Talca dynamiczna kondensacja, która przerasta
możliwości narracji językowej, pozwala jednocześnie, i to z dobrym skutkiem, wy-
różnić kolejne momenty całego wydarzenia.

Istniejącej zależności między Jezusem a Łazarzem, którą określa sposób patrzenia
Jezusa, jak również ciąg linii wzgórza grobowego, i która zawiera w owej grupie
zawiasowej zespolone, następujące po sobie momenty, można przyporządkować
prezentowane w różny sposób poszczególne fazy wydarzenia do momentu cudu.

Skos, który tworzy układ dwóch klęczących kobiet, stanowi łustrzane odwrócenie
skosu linii wzgórza grobowego. Daje on jedno ramię kąta, którego drugim ramie-
niem jest właśnie linia wzgórza grobowego. Postać Jezusa zostaje osadzona na
przejściu z jednego kierunlcu w drugi, inaczej mówiąc — zajmuje punkt zwrotny.
W wyniku układu sceny Jezus jest zarówno adresatem rozpaczy kobiet, jak i, w na-
stępstwie czasu, sprawcą cudu. Biorąc pod uwagę przestrzenną dyspozycję przedsta-
wienia, zauważamy, że grupa rozpaczających kobiet wyraźnie nie jest związana z Je-
zusem ani osiowo, ani frontalnie, raczej zajmuje ona — przesunięta w stosunku do
Jezusa — najbliższy plan przestrzeni obrazu, a w efekcie takiego umiejscowienia
patrzy mimo Jezusa. Natomiast Jezus i Łazarz, co jest również efektem stopniowania
w sposób szczególny linii ziemi, zajmują warstwę przestrzeni za i ponad najbliźszym
planem. Ponieważ w rełacjach przestrzennych kobiety znajdują się przed Jezusem,
a jednocześnie są zależne od sposobu ustawienia Jezusa i jego zorientowania na Łaza-
rza, powoduje to zakwalifikowanie ich skargi do wydarzeń poprzedzających sam akt
wskrzeszenia. To przestrzenne umiejscowienie grupy kobiet przed Jezusem i popro-
wadzenie ich spojrzenia mimo Jezusa, można sensownie rozumieć jedynie jako wy-
rażenie w sposób obrazowy zróżnicowania czasowego; jak bowiem kobiety mogłyby
błagać jeszcze Jezusa, skoro on uczynił już cud i kiedy w jego wyniku Łazarz stoi