DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Labuda, Adam S.: Jan van Eyck, realista i narrator: wokół struktury i źródeł artystycznych Ukrzyżowania nowojorskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28178#0030
20
A. LABUDA
W epoce van Eycka istnienie kontynuacyjnej formy narracji poświad-
czone jest zarówno w malarstwie miniaturowym, jak i ściennym i
tablicowym^. W pierwszym przypadku powołać się można na analizo-
waną przez Beltinga i Eichberger historię Trzech Króli i Męki Pańskiej w
Godzinkach Sobieskich z warsztatu Mistrza Bedford z lat dwudziestych
XV wiekuV W drugim warto przywołać mało znane, a imponujące
malowidło z dominikańskiego kościoła św. Mikołaja w Gdańsku (il. 5, 6),
powstałe również w latach dwudziestych XV stulecia. Jest ono przy-
kładem, zresztą nie jedynym w Gdańsku, importu koncepcji rozwija-
nych w środowiskach artystycznych niderlandzko-nadreńskich, które
dziś, na skutek późniejszych zniszczeń, są w nich słabo reprezen-
towane^. Sceny wyjścia z bram Jerozolimy czy niesienia krzyża w
malowidle gdańskim są niewątpliwie echem inwencji obecnych w
zaginionym obrazie van Eycka (il. 2)^. Znacznych rozmiarów malowidło,
ujęte ozdobną szeroką ramą, zajmuje północną ścianę chóru kościoła.
Zarówno w przypadku miniatury, jak i malowidła ściennego prze-
strzenna sceneria, rozwinięta na całej powierzchni pola obrazowego, jest
w pewnym sensie jednolita: składa się już to z jednostek architektonicz-
nych, już to krajobrazowych; między jednymi i drugimi są łagodne,
niemal organiczne przejścia. Cała sceneria pozostaje jednak sztuczną
konstrukcją, tworzącą miejsce dla równoprawnego ukazania epizodów i
wydarzeń składających się na fabułę. Spojrzenie przesuwa się ruchem
serpentynowatym w Godzinkach, zaś kolistym w malowidle gdańskim
od jednej do drugiej scenki i ,,odczytuje" opowiadanie. Subiektywny
O obrazach symultanicznych por. E. Kluckert, Die Erzahlformen des spatmittelalter-
lichen Simultanbildes, Diss. Tubingen 1974; Z. Kruszelnicki, Trzy symultaniczne panora-
my w Turynie, Monachium i Toruniu, ,,Teka Komisji Historii Sztuki", IV, Toruń 1968, 87
nn.; N. Schneider, Zur Ikonographie von Mendings ,,Die sieben Freuden Mariens",
,,Munchener Jahrbuch der bildenden Kunst", 3. Folgę, 24, 1973, 21 nn.
Belting/Eichberger 1983, 121 nn., il. 38, 39.
Wymiary: 5,7 x 9,3 m. Por. J. Domasłowski, Pomorze Wschodnie, w: J.Domasłowski, A.
Karłowska-Kamzowa, M. Kornecki, H. Małkiewiczówna, Gotyckie malarstwo ścienne w
Polsce, Poznań 1984 (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Seria Historia Sztuki Nr
17), 143; tenże, Malarstwo monumentalne, w: J. Domasłowski, A. Karłowska-Kamzowa, A.
S. Labuda, Malarstwo gotyckie na Pomorzu Wschodnim, Warszawa-Poznań 1990 (PTPN.
Wydział Nauk o Sztuce, Prace Komisji Historii Sztuki, t. XVII), 44. Tamże o importach,
passim oraz A.S. Labuda, Malarstwo tablicowe w Gdańsku w 2 poł. XV w., Warszawa 1979;
tenże, Two Holy Trinity Panels in St. Mary's Church in Gdańsk. The present State of
Investigations and future Perspectives, w: Sprawozdania. Wydział Nauk o Sztuce PTPN,
nr 95 za rok 1977, Poznań 1988, 154 nn.; tenże, La predelle de Philippe Bischof de 1'eglise
Notre Dame a Gdańsk — problemes de 1'iconographie de la mort au bas moyen-age, w: Les
relations artistiques entre la Pologne, la France, la Flandre et la Basse Rhenanie du XIII au
XV siecle, Poznań 1981 (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Seria Historia Sztuki
nr 13), 67 nn.
'*'* Por. również wersję oryginału przechowywaną w Nowym Jorku, Metropolitan Mu-
seum.
A. LABUDA
W epoce van Eycka istnienie kontynuacyjnej formy narracji poświad-
czone jest zarówno w malarstwie miniaturowym, jak i ściennym i
tablicowym^. W pierwszym przypadku powołać się można na analizo-
waną przez Beltinga i Eichberger historię Trzech Króli i Męki Pańskiej w
Godzinkach Sobieskich z warsztatu Mistrza Bedford z lat dwudziestych
XV wiekuV W drugim warto przywołać mało znane, a imponujące
malowidło z dominikańskiego kościoła św. Mikołaja w Gdańsku (il. 5, 6),
powstałe również w latach dwudziestych XV stulecia. Jest ono przy-
kładem, zresztą nie jedynym w Gdańsku, importu koncepcji rozwija-
nych w środowiskach artystycznych niderlandzko-nadreńskich, które
dziś, na skutek późniejszych zniszczeń, są w nich słabo reprezen-
towane^. Sceny wyjścia z bram Jerozolimy czy niesienia krzyża w
malowidle gdańskim są niewątpliwie echem inwencji obecnych w
zaginionym obrazie van Eycka (il. 2)^. Znacznych rozmiarów malowidło,
ujęte ozdobną szeroką ramą, zajmuje północną ścianę chóru kościoła.
Zarówno w przypadku miniatury, jak i malowidła ściennego prze-
strzenna sceneria, rozwinięta na całej powierzchni pola obrazowego, jest
w pewnym sensie jednolita: składa się już to z jednostek architektonicz-
nych, już to krajobrazowych; między jednymi i drugimi są łagodne,
niemal organiczne przejścia. Cała sceneria pozostaje jednak sztuczną
konstrukcją, tworzącą miejsce dla równoprawnego ukazania epizodów i
wydarzeń składających się na fabułę. Spojrzenie przesuwa się ruchem
serpentynowatym w Godzinkach, zaś kolistym w malowidle gdańskim
od jednej do drugiej scenki i ,,odczytuje" opowiadanie. Subiektywny
O obrazach symultanicznych por. E. Kluckert, Die Erzahlformen des spatmittelalter-
lichen Simultanbildes, Diss. Tubingen 1974; Z. Kruszelnicki, Trzy symultaniczne panora-
my w Turynie, Monachium i Toruniu, ,,Teka Komisji Historii Sztuki", IV, Toruń 1968, 87
nn.; N. Schneider, Zur Ikonographie von Mendings ,,Die sieben Freuden Mariens",
,,Munchener Jahrbuch der bildenden Kunst", 3. Folgę, 24, 1973, 21 nn.
Belting/Eichberger 1983, 121 nn., il. 38, 39.
Wymiary: 5,7 x 9,3 m. Por. J. Domasłowski, Pomorze Wschodnie, w: J.Domasłowski, A.
Karłowska-Kamzowa, M. Kornecki, H. Małkiewiczówna, Gotyckie malarstwo ścienne w
Polsce, Poznań 1984 (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Seria Historia Sztuki Nr
17), 143; tenże, Malarstwo monumentalne, w: J. Domasłowski, A. Karłowska-Kamzowa, A.
S. Labuda, Malarstwo gotyckie na Pomorzu Wschodnim, Warszawa-Poznań 1990 (PTPN.
Wydział Nauk o Sztuce, Prace Komisji Historii Sztuki, t. XVII), 44. Tamże o importach,
passim oraz A.S. Labuda, Malarstwo tablicowe w Gdańsku w 2 poł. XV w., Warszawa 1979;
tenże, Two Holy Trinity Panels in St. Mary's Church in Gdańsk. The present State of
Investigations and future Perspectives, w: Sprawozdania. Wydział Nauk o Sztuce PTPN,
nr 95 za rok 1977, Poznań 1988, 154 nn.; tenże, La predelle de Philippe Bischof de 1'eglise
Notre Dame a Gdańsk — problemes de 1'iconographie de la mort au bas moyen-age, w: Les
relations artistiques entre la Pologne, la France, la Flandre et la Basse Rhenanie du XIII au
XV siecle, Poznań 1981 (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Seria Historia Sztuki
nr 13), 67 nn.
'*'* Por. również wersję oryginału przechowywaną w Nowym Jorku, Metropolitan Mu-
seum.