DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Kostowski, Jakub: Sztuka śląska wobec husytyzmu: późnogotyckie świadectwa malarskie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.28178#0040
30
J. KOSTOWSKI
zentowanych najczęściej w tradycyjnych formach stylowych, a w wyni-
ku ortodoksyjnych dążeń do ożywienia mocno zachwianej na Śląsku
wiary, sposób obrazowania treści religijnych był w wysokim stopniu
konserwatywny i oparty na typowych schematach ikonograficznych
znanych jeszcze z epoki przedhusyckiej^.
Ramy chronologiczne tej rozprawy określone zostały skrajnymi data-
mi powstania omawianych dzieł sztuki. I choć jak każde granice, tak i te
są tylko umowne, trzeba dodać, iż dolna — po 1430 r. — jest w przy-
bliżeniu zbieżna z zakończeniem pierwszego okresu walk, a górna
— przed 1520 r. — to już niemal próg nowej epoki. Praca dotyczy więc
okresu określanego zwykle wieloznacznym mianem późnego gotyku,
a rozwiązania — w pochodzących w zdecydowanej większości z drugiej
połowy XV wieku dziełach — podstawowych treści artystycznych
włącznie z zagadnieniami natury warsztatowo-technicznej są typowymi
dla tej właśnie fazy stylowej^.
Badania ograniczono jedynie do malarstwa tablicowego i ściennego,
choć zadaniem zwalczania pohusyckich ruchów religijno-społecznych
obarczył Kościół także inne dziedziny sztuki. Zastanawiająca zgodność
geograficznego rozmieszczenia głównych ośrodków herezji i najważniej-
szych akcji budowlanych drugiej połowy XV w., spowodowanych
niekiedy kaznodziejską misją św. Jana Kapistrana wyróżniającą zwłasz-
cza te obszary, świadczy o znacznej roli architektury w tej szczególnego
typu działalności Kościoła na Śląsku?. Od wyraźnie antyprotorefor-
macyjnych treści nie była też wolna rzeźba*^, rzemiosło artystyczne
i złotnictwo^, miniatorstwo^, a nawet ówczesna poezja", bliska niekiedy
'* Zlat, loc.cit.
** T. Mroczko: Idee protoreformacji a malarstwo w Polsce, ,,Studia Renesansowe" 1964,
IV, s. 472, 501; J. Kębłowski: Ideologiczno-polityczne aspekty sztuki w kręgu Piastów
legnicko-brzeskich, w: Kultura artystyczna renesansu na Śląsku w dobie Piastów. Opole
1975. s. 133; Kłoczowski, op. cit., s.42.
s Zlat, op.cit., s.176, 196, 222.
^ Ibidem, s. 143. Por.:J. Białostocki: Późny gotyk. Rozwój pojęcia i terminu, w: Późny
gotyk..., s. 17 — 82; M. Rzepińska: Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego,
Kraków 1983, s. 125 — 133.
7 Zlat, op. cit., s. 197 n. Także "za refleks tej akcji można (,..)uznać zachowawczy ton
ideałów życia społecznego, propagowanych zwłaszcza na głównej, południowej fasadzie"
wrocławskiego ratusza, zob.:M. Zlat: Ratusz wrocławski. Wrocław 1976. s. 119.
" Np. wzorowana na praskich przedstawieniach Bolesnego Chrystusa ze Staromestske
(1410 r.) i Novomestske radnice (1413 r.), a bliska wrocławskim — z kościołów św. Marii
Magdaleny (ok. 1390 i ok. 1400 r.) i św. Doroty (ok. 1410 r.) — figura z fary poznańskiej (ok.
1435-1440), zob.: E. Wiese: Schlesische Plastik vom Beginn des XIV. bis zur Mitte des XV.
Jahrhunderts, Leipzig 1923. s.46, 81-82, tabl. XXXVI, 1 i 2 oraz XXXVII; M. Boberska:
Gotycki Chrystus Boleściwy w farze poznańskiej,,.Biuletyn Historii Sztuki" 1955,17, nr 4,
s.381-395.
J. KOSTOWSKI
zentowanych najczęściej w tradycyjnych formach stylowych, a w wyni-
ku ortodoksyjnych dążeń do ożywienia mocno zachwianej na Śląsku
wiary, sposób obrazowania treści religijnych był w wysokim stopniu
konserwatywny i oparty na typowych schematach ikonograficznych
znanych jeszcze z epoki przedhusyckiej^.
Ramy chronologiczne tej rozprawy określone zostały skrajnymi data-
mi powstania omawianych dzieł sztuki. I choć jak każde granice, tak i te
są tylko umowne, trzeba dodać, iż dolna — po 1430 r. — jest w przy-
bliżeniu zbieżna z zakończeniem pierwszego okresu walk, a górna
— przed 1520 r. — to już niemal próg nowej epoki. Praca dotyczy więc
okresu określanego zwykle wieloznacznym mianem późnego gotyku,
a rozwiązania — w pochodzących w zdecydowanej większości z drugiej
połowy XV wieku dziełach — podstawowych treści artystycznych
włącznie z zagadnieniami natury warsztatowo-technicznej są typowymi
dla tej właśnie fazy stylowej^.
Badania ograniczono jedynie do malarstwa tablicowego i ściennego,
choć zadaniem zwalczania pohusyckich ruchów religijno-społecznych
obarczył Kościół także inne dziedziny sztuki. Zastanawiająca zgodność
geograficznego rozmieszczenia głównych ośrodków herezji i najważniej-
szych akcji budowlanych drugiej połowy XV w., spowodowanych
niekiedy kaznodziejską misją św. Jana Kapistrana wyróżniającą zwłasz-
cza te obszary, świadczy o znacznej roli architektury w tej szczególnego
typu działalności Kościoła na Śląsku?. Od wyraźnie antyprotorefor-
macyjnych treści nie była też wolna rzeźba*^, rzemiosło artystyczne
i złotnictwo^, miniatorstwo^, a nawet ówczesna poezja", bliska niekiedy
'* Zlat, loc.cit.
** T. Mroczko: Idee protoreformacji a malarstwo w Polsce, ,,Studia Renesansowe" 1964,
IV, s. 472, 501; J. Kębłowski: Ideologiczno-polityczne aspekty sztuki w kręgu Piastów
legnicko-brzeskich, w: Kultura artystyczna renesansu na Śląsku w dobie Piastów. Opole
1975. s. 133; Kłoczowski, op. cit., s.42.
s Zlat, op.cit., s.176, 196, 222.
^ Ibidem, s. 143. Por.:J. Białostocki: Późny gotyk. Rozwój pojęcia i terminu, w: Późny
gotyk..., s. 17 — 82; M. Rzepińska: Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego,
Kraków 1983, s. 125 — 133.
7 Zlat, op. cit., s. 197 n. Także "za refleks tej akcji można (,..)uznać zachowawczy ton
ideałów życia społecznego, propagowanych zwłaszcza na głównej, południowej fasadzie"
wrocławskiego ratusza, zob.:M. Zlat: Ratusz wrocławski. Wrocław 1976. s. 119.
" Np. wzorowana na praskich przedstawieniach Bolesnego Chrystusa ze Staromestske
(1410 r.) i Novomestske radnice (1413 r.), a bliska wrocławskim — z kościołów św. Marii
Magdaleny (ok. 1390 i ok. 1400 r.) i św. Doroty (ok. 1410 r.) — figura z fary poznańskiej (ok.
1435-1440), zob.: E. Wiese: Schlesische Plastik vom Beginn des XIV. bis zur Mitte des XV.
Jahrhunderts, Leipzig 1923. s.46, 81-82, tabl. XXXVI, 1 i 2 oraz XXXVII; M. Boberska:
Gotycki Chrystus Boleściwy w farze poznańskiej,,.Biuletyn Historii Sztuki" 1955,17, nr 4,
s.381-395.