DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kostowski, Jakub: Sztuka śląska wobec husytyzmu: późnogotyckie świadectwa malarskie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28178#0052
42
J. KOSTOWSKI
poległego za wiarę (za co dostępuje zbawienia) i śląskiego bohatera, miał
mobilizować do walki z kolejnymi wrogami wiary i Kościoła. W pierw-
szej połowie XV wieku byli nimi husyci, na początku następnego
stulecia realnie zagrażający chrześcijańskiej Europie Turcy. Jego postać
stała się figurą retoryczną dla ideowych manipulacji, w które poważnie
zaangażowano wiarę i religię, występując jednocześnie w obronie
panującego porządku społecznego^.
Choć brak, jak dotąd, przekonywującego wyjaśnienia pochodzenia
tryptyku, można chyba sądzić, iż trafił on do kościoła bernardynów
nieprzypadkowo^. Legenda św. Jadwigi, a zwłaszcza epizod bitwy
legnickiej i przedstawienie jej syna, który jak prawdziwy,,miles Christi"
poległ ,,pro defensione fidei et suae gentis"^, nadawał się znakomicie na
temat ołtarza w świątyni wzniesionej na fali fanatycznej akcji kaz-
nodziejskiej, w której problem walki w obronie wiary zajmował poczes-
ne, jeśli nie główne miejsce. Tryptyk mógł nawet czasowo pełnić funkcję
głównego ołtarza — do chwili ufundowania nowego, już po wzniesieniu
obecnie istniejącego kościoła. Zapewne wtedy też przeniesiony został do
kaplicy św. Jana Kapistrana. Wraz z przedstawieniem duchowego
przywódcy krucjat i założyciela wrocławskiego klasztoru, poprzez
wzajemne powiązania ideowe, świetnie uzupełniały się treściowo, two-
rząc zespół zupełnie wyjątkowy.
Dalekim echem misji Kapistrana są — będące interesującym od-
nowieniem idei krucjat i religijnych ideałów ,,miles Christi" — malowid-
ła rycerskiej wieży mieszkalnej w Witkowie (il. 12)^. Wielka rozeta
z monogramem ,,ihs" namalowana w podłuczu pełniącej funkcję domo-
wej kaplicy (na wzór zamkowych wykuszy kaplicznych) wnęki okien-
nej, to nieodłączny atrybut św. Bernardyna ze Sieny, który żywił
szczególną cześć dla imienia Chrystusa, żarliwie propagując jego kult
^ Karłowska-Kamzowa: Idea fundacyj..., s. 126 n.; Kębłowski: Ideologiczno-polityczne
aspekty..., s. 132 n.
^ Kostowski: Wrocławski obraz Jana Kapistrana..., s. 180 n. (tamże przyp. 16 nt. po-
chodzenia tryptyku).
^ Bulla papieża Innocentego IV z 1248 r., cyt. wg: J. Kębłowski: Pomniki piastów śląskich
w dobie średniowiecza. Wrocław 1971, s. 165 (tamże o narastaniu kultu Henryka n
Pobożnego, s. 165-167).
^ S. Gumiński, A. M. Olszewski: Gotycka wieża mieszkalna w Witkowie i jej renesansowa
dekoracja. Biuletyn Historii Sztuki 25,1963, nr 4, s. 312-314, il. 3-4; A. Karłowska-Kamzowa:
Gotyckie malarstwo ścienne na Śląsku. Roczniki Sztuki Śląskiej m, 1965. s. 82-83, nr. 18,
tabl. XLIV-XLV; Materiały do katalogu gotyckich malowideł ściennych w Polsce. Pod red.
A. Karłowskiej-Kamzowej. Poznań 1981, s. 29; J. Witkowski: Gotyckie malowidła ścienne
rycerskiej wieży mieszkalnej w Witkowie (Autorowi dziękuję za udostępnienie mi mpsu
niepublikowanej pracy); Kostowski: Sztuka Śląska..., s. 33-34, 132-133 (kat. 9), il. 71-81.
J. KOSTOWSKI
poległego za wiarę (za co dostępuje zbawienia) i śląskiego bohatera, miał
mobilizować do walki z kolejnymi wrogami wiary i Kościoła. W pierw-
szej połowie XV wieku byli nimi husyci, na początku następnego
stulecia realnie zagrażający chrześcijańskiej Europie Turcy. Jego postać
stała się figurą retoryczną dla ideowych manipulacji, w które poważnie
zaangażowano wiarę i religię, występując jednocześnie w obronie
panującego porządku społecznego^.
Choć brak, jak dotąd, przekonywującego wyjaśnienia pochodzenia
tryptyku, można chyba sądzić, iż trafił on do kościoła bernardynów
nieprzypadkowo^. Legenda św. Jadwigi, a zwłaszcza epizod bitwy
legnickiej i przedstawienie jej syna, który jak prawdziwy,,miles Christi"
poległ ,,pro defensione fidei et suae gentis"^, nadawał się znakomicie na
temat ołtarza w świątyni wzniesionej na fali fanatycznej akcji kaz-
nodziejskiej, w której problem walki w obronie wiary zajmował poczes-
ne, jeśli nie główne miejsce. Tryptyk mógł nawet czasowo pełnić funkcję
głównego ołtarza — do chwili ufundowania nowego, już po wzniesieniu
obecnie istniejącego kościoła. Zapewne wtedy też przeniesiony został do
kaplicy św. Jana Kapistrana. Wraz z przedstawieniem duchowego
przywódcy krucjat i założyciela wrocławskiego klasztoru, poprzez
wzajemne powiązania ideowe, świetnie uzupełniały się treściowo, two-
rząc zespół zupełnie wyjątkowy.
Dalekim echem misji Kapistrana są — będące interesującym od-
nowieniem idei krucjat i religijnych ideałów ,,miles Christi" — malowid-
ła rycerskiej wieży mieszkalnej w Witkowie (il. 12)^. Wielka rozeta
z monogramem ,,ihs" namalowana w podłuczu pełniącej funkcję domo-
wej kaplicy (na wzór zamkowych wykuszy kaplicznych) wnęki okien-
nej, to nieodłączny atrybut św. Bernardyna ze Sieny, który żywił
szczególną cześć dla imienia Chrystusa, żarliwie propagując jego kult
^ Karłowska-Kamzowa: Idea fundacyj..., s. 126 n.; Kębłowski: Ideologiczno-polityczne
aspekty..., s. 132 n.
^ Kostowski: Wrocławski obraz Jana Kapistrana..., s. 180 n. (tamże przyp. 16 nt. po-
chodzenia tryptyku).
^ Bulla papieża Innocentego IV z 1248 r., cyt. wg: J. Kębłowski: Pomniki piastów śląskich
w dobie średniowiecza. Wrocław 1971, s. 165 (tamże o narastaniu kultu Henryka n
Pobożnego, s. 165-167).
^ S. Gumiński, A. M. Olszewski: Gotycka wieża mieszkalna w Witkowie i jej renesansowa
dekoracja. Biuletyn Historii Sztuki 25,1963, nr 4, s. 312-314, il. 3-4; A. Karłowska-Kamzowa:
Gotyckie malarstwo ścienne na Śląsku. Roczniki Sztuki Śląskiej m, 1965. s. 82-83, nr. 18,
tabl. XLIV-XLV; Materiały do katalogu gotyckich malowideł ściennych w Polsce. Pod red.
A. Karłowskiej-Kamzowej. Poznań 1981, s. 29; J. Witkowski: Gotyckie malowidła ścienne
rycerskiej wieży mieszkalnej w Witkowie (Autorowi dziękuję za udostępnienie mi mpsu
niepublikowanej pracy); Kostowski: Sztuka Śląska..., s. 33-34, 132-133 (kat. 9), il. 71-81.