DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kostowski, Jakub: Sztuka śląska wobec husytyzmu: późnogotyckie świadectwa malarskie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28178#0073
SZTUKA ŚLĄSKA WOBEC HUSYTYZMU
51
który mógł być także ideową inspiracją dla tematu malowidła fundacji
biskupa Jana Rotha.
W północnej części obejścia katedry wrocławskiej, w arkadzie nad
wejściem na wieżę wschodnią, powstało ok. 1500 r. (przed 1506 r.)
malowidło, na którym wyobrażono męczeństwa — w górnej strełie
właśnie Dziesięciu Tysięcy, poniżej św. Urszuli i Jedenastu Tysięcy
Dziewic, a także przedstawiono fundatora^. Często zestawiane obok
siebie obie sceny Męczeństw zaskakują tu oryginalnymi konwencjami
przedstawieniowymi, a tradycyjnemu strefowemu układowi odpowiada
niemal symboliczne, stopniowe narastanie efektów realistycznych (il.
20). Eucharystyczne Arbor Vitae na czerwonym tle, nieprawdopodobnie
,,archaiczne" w swej formie, ukazano najwyżej. Wyobrażone poniżej,
realistycznie ujęte Męczeństwo św. Urszuli, koresponduje już tylko
w swej warstwie znaczeniowej z przedstawieniem w strefie ,,niebiańs-
kiej", zaś umieszczony na wysokości oczu wiernych prawie portretowy
wizerunek fundatora uwypukla jeszcze dobitniej trwanie przy dawnych
formułach średniowiecznych, u progu nowej epoki i tak już wystar-
czająco jaskrawe.
Społeczna aktualność takiego właśnie ujmowania treści religijnych
by la. związana — podobnie jak w pierwszych tego typu malarskich
realizacjach z Brzegu i jego okolic — z niepokojami religijnymi
na Śląsku.
Artystyczny konserwatyzm malowidła, kontrastujący z realistycz-
nym ujęciem postaci biskupa, spowodowany był wznowieniem uni-
wersalistycznych dążeń Kościoła w jego wzmożonej działalności ide-
ologicznej^.
Nie bez znaczenia pozostawało przy tym umiejscowienie fundacji.
Przy narożnym, północno-wschodnim filarze prezbiterium znajdowało
się sakramentarium, a od strony obejścia — naprzeciw malowidła — stał,
Heimatschutz. Oberschlesien 14, 1915, H. 7, s. 340-342; Chrzanowski, Kornecki: op. cit., s.
112, 123-124, il. na s. 121; Suckale, op. cit., s. 196 - lub ze Schlesische Museum fur
Kunstgewerbe und Altertiimer in Breslau (gdzie przekazano je po 1896 r., po odnowieniu
w Berlinie): P. Knotek Kirchliche Bilderkunde Schlesiens. Glatz 1929, s. 83, 106; K.v. Spieb,
Marksteine der Volkskunst, II. Jahrbuch fur historische Volkskunde VIII-IX, 1942, s. 65,
tabl. 21 - il. 62; Kruszelnicki, op. cit., s. 144.
93 Knótel: Die Reste mittelalterlicher Wandmalerei..., s. 92-93; Lutsch: op. cit., Bd. I...,
s.176; L. Burgemeister: Mittelalterliche Wandmalereien in Schlesien. Die Denkmalpflegc
VI, 1904, 1, s. 4; J. Jungnitz: Die Breslauer Domkirche. Ihre Geschichte und Beschreibung.
Breslau 1908. s 78-81; Burgemeister, Grundmann: op. cit., Bd. I, 1. Breslau 1930, s. 111-112;
Dobrowolski: Sztuka na Śląsku ..., s. 137; Karłowska-Kamzowa: Gotyckie malarstwo
ścienne..., s. 41, 83-84 (nr 29); M. Bukowski: Katedra wrocławska, Wrocław 1974, s. 33-34, il.
28-29.
9** Złat: Sztuki śląskiej..., s. 170; 196; Sztuka Wrocławia..., s. 157-158, il. 122; Wrocław, jego
dzieje..., s. 189-190, il. 272.
51
który mógł być także ideową inspiracją dla tematu malowidła fundacji
biskupa Jana Rotha.
W północnej części obejścia katedry wrocławskiej, w arkadzie nad
wejściem na wieżę wschodnią, powstało ok. 1500 r. (przed 1506 r.)
malowidło, na którym wyobrażono męczeństwa — w górnej strełie
właśnie Dziesięciu Tysięcy, poniżej św. Urszuli i Jedenastu Tysięcy
Dziewic, a także przedstawiono fundatora^. Często zestawiane obok
siebie obie sceny Męczeństw zaskakują tu oryginalnymi konwencjami
przedstawieniowymi, a tradycyjnemu strefowemu układowi odpowiada
niemal symboliczne, stopniowe narastanie efektów realistycznych (il.
20). Eucharystyczne Arbor Vitae na czerwonym tle, nieprawdopodobnie
,,archaiczne" w swej formie, ukazano najwyżej. Wyobrażone poniżej,
realistycznie ujęte Męczeństwo św. Urszuli, koresponduje już tylko
w swej warstwie znaczeniowej z przedstawieniem w strefie ,,niebiańs-
kiej", zaś umieszczony na wysokości oczu wiernych prawie portretowy
wizerunek fundatora uwypukla jeszcze dobitniej trwanie przy dawnych
formułach średniowiecznych, u progu nowej epoki i tak już wystar-
czająco jaskrawe.
Społeczna aktualność takiego właśnie ujmowania treści religijnych
by la. związana — podobnie jak w pierwszych tego typu malarskich
realizacjach z Brzegu i jego okolic — z niepokojami religijnymi
na Śląsku.
Artystyczny konserwatyzm malowidła, kontrastujący z realistycz-
nym ujęciem postaci biskupa, spowodowany był wznowieniem uni-
wersalistycznych dążeń Kościoła w jego wzmożonej działalności ide-
ologicznej^.
Nie bez znaczenia pozostawało przy tym umiejscowienie fundacji.
Przy narożnym, północno-wschodnim filarze prezbiterium znajdowało
się sakramentarium, a od strony obejścia — naprzeciw malowidła — stał,
Heimatschutz. Oberschlesien 14, 1915, H. 7, s. 340-342; Chrzanowski, Kornecki: op. cit., s.
112, 123-124, il. na s. 121; Suckale, op. cit., s. 196 - lub ze Schlesische Museum fur
Kunstgewerbe und Altertiimer in Breslau (gdzie przekazano je po 1896 r., po odnowieniu
w Berlinie): P. Knotek Kirchliche Bilderkunde Schlesiens. Glatz 1929, s. 83, 106; K.v. Spieb,
Marksteine der Volkskunst, II. Jahrbuch fur historische Volkskunde VIII-IX, 1942, s. 65,
tabl. 21 - il. 62; Kruszelnicki, op. cit., s. 144.
93 Knótel: Die Reste mittelalterlicher Wandmalerei..., s. 92-93; Lutsch: op. cit., Bd. I...,
s.176; L. Burgemeister: Mittelalterliche Wandmalereien in Schlesien. Die Denkmalpflegc
VI, 1904, 1, s. 4; J. Jungnitz: Die Breslauer Domkirche. Ihre Geschichte und Beschreibung.
Breslau 1908. s 78-81; Burgemeister, Grundmann: op. cit., Bd. I, 1. Breslau 1930, s. 111-112;
Dobrowolski: Sztuka na Śląsku ..., s. 137; Karłowska-Kamzowa: Gotyckie malarstwo
ścienne..., s. 41, 83-84 (nr 29); M. Bukowski: Katedra wrocławska, Wrocław 1974, s. 33-34, il.
28-29.
9** Złat: Sztuki śląskiej..., s. 170; 196; Sztuka Wrocławia..., s. 157-158, il. 122; Wrocław, jego
dzieje..., s. 189-190, il. 272.