DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Baxandall, Michael; Wilczyńska, Elżbieta [Übers.]: Prawda a inne kultury: "Chrzest Chrystusa" Piera della Francesca
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28178#0171
PRAWDA A INNE KULTURY
133
smugi boskiego reflektora. Wyjaśnienie takie nie tylko trafnie uzasadnia
cechy malowidła, lecz także podkreśla wizualny walor przejrzystości
(P). Nie chodzi tu bowiem o światło Wiary, ale o światło Boga.
Trzecią cechą szczególną była wyrazista obecność trzech Aniołów (il. 9)
— niewłaściwie odczytywanych jako przedstawienie Trzech Chrztów,
połączenie Kościoła Bizantyjskiego z Kościołem Rzymskim w latach
1438-1439, połączenie Chrystusa z Kościołem, lub też Wesele w Kanie
Galilejskiej. Nietrudno przyznać, iż w obecności Aniołów przy Chrzcie
Chrystusa nie ma nic dziwnego — mogły one nie występować w Biblii, ale
dodawane przez wieki, przekształciły się z czasem w stały składnik
obrazów poświęconych temu tematowi (il. 2-5). Jednak Anioły Piera
z różnych względów wydają się osobliwe. Jeden z ikonografów zauważył, że
nie spełniają one swej zwykłej funkcji polegającej na trzymaniu szat
Zbawiciela w czasie jego Chrztu. Jest to wszak spostrzeżenie mylne. Anioły
Piera nie noszą zwykle na ramionach stuł, a szaty przewieszone przez ramię
Anioła po prawej stronie maja taka samą — ważną dla Piera — różową
barwę, jak te widoczne na jedynym zachowanym spośród namalowanych
przez artystę wizerunków Chrystusa odzianego, Zwmrtuą/chinsta%iu,
znajdującym się w San Sepolcro. Raz jeszcze tu musimy wziąć pod uwagę
indywidualny styl Piera: bogactwo szat Aniołów na obrazach innych
malarzy w przypadku mistrza z San Sepolcro byłoby równie absurdalne jak
trzepoczące peleryny toreadorów.
Osobliwość grupy Aniołów leży również w tym, iż nie oddają one czci
wydarzeniu, które się przed nimi rozgrywa. Być może czas już na to,
byśmu nieco gruntowniej uzasadnili nasze pojmowanie aniołów. Od św.
Antoniego dowiadujemy się, że wśród dziewięciu porządków bytów
anielskich, te, które zwykliśmu nazywać ,,aniołami", znajdują się na
stopniu najniższym, i że są one jedynymi, które, przy ograniczonym
współudziale Cnót i Archaniołów, porozumiewają się z Człowiekiem.
One to wspomagają naszą pobożność i działają jako źródło intelektual-
nego natchnienia przez Ducha Świętego. W tym celu mogą przybierać
ludzką postać, symbolicznie zawsze młodą i piękną, by objawić się
zazwyczaj w momencie modlitwy. Ponadto, anioły pojawiają się zawsze
w chwili, gdy ksiądz odprawia mszę św. przy ołtarzu, a obraz Piera jest
obrazem ołtarzowym. Na pewno nie są to jednak aktorzy, którzy mieliby
odgrywać scenę Trzech Chrztów, czy też Sobór Florencki lub Wesele
w Kanie. Były to wszak istoty duchowe, a nie odtwórcy roli. W sztuce
XV wieku Anioły w różny sposób pełniły funkcję intelektualnych
inspiratorów, (od lewej do prawej na il. 10) zachęcając swym przykładem
do pobożności, bezpośrednim gestem wskazując właściwe czynności, lub
przypominając o szczególnych elementach danej tajemnicy, w skraj-
nych przypadkach przy pomocy zwoju lub tekstu.
133
smugi boskiego reflektora. Wyjaśnienie takie nie tylko trafnie uzasadnia
cechy malowidła, lecz także podkreśla wizualny walor przejrzystości
(P). Nie chodzi tu bowiem o światło Wiary, ale o światło Boga.
Trzecią cechą szczególną była wyrazista obecność trzech Aniołów (il. 9)
— niewłaściwie odczytywanych jako przedstawienie Trzech Chrztów,
połączenie Kościoła Bizantyjskiego z Kościołem Rzymskim w latach
1438-1439, połączenie Chrystusa z Kościołem, lub też Wesele w Kanie
Galilejskiej. Nietrudno przyznać, iż w obecności Aniołów przy Chrzcie
Chrystusa nie ma nic dziwnego — mogły one nie występować w Biblii, ale
dodawane przez wieki, przekształciły się z czasem w stały składnik
obrazów poświęconych temu tematowi (il. 2-5). Jednak Anioły Piera
z różnych względów wydają się osobliwe. Jeden z ikonografów zauważył, że
nie spełniają one swej zwykłej funkcji polegającej na trzymaniu szat
Zbawiciela w czasie jego Chrztu. Jest to wszak spostrzeżenie mylne. Anioły
Piera nie noszą zwykle na ramionach stuł, a szaty przewieszone przez ramię
Anioła po prawej stronie maja taka samą — ważną dla Piera — różową
barwę, jak te widoczne na jedynym zachowanym spośród namalowanych
przez artystę wizerunków Chrystusa odzianego, Zwmrtuą/chinsta%iu,
znajdującym się w San Sepolcro. Raz jeszcze tu musimy wziąć pod uwagę
indywidualny styl Piera: bogactwo szat Aniołów na obrazach innych
malarzy w przypadku mistrza z San Sepolcro byłoby równie absurdalne jak
trzepoczące peleryny toreadorów.
Osobliwość grupy Aniołów leży również w tym, iż nie oddają one czci
wydarzeniu, które się przed nimi rozgrywa. Być może czas już na to,
byśmu nieco gruntowniej uzasadnili nasze pojmowanie aniołów. Od św.
Antoniego dowiadujemy się, że wśród dziewięciu porządków bytów
anielskich, te, które zwykliśmu nazywać ,,aniołami", znajdują się na
stopniu najniższym, i że są one jedynymi, które, przy ograniczonym
współudziale Cnót i Archaniołów, porozumiewają się z Człowiekiem.
One to wspomagają naszą pobożność i działają jako źródło intelektual-
nego natchnienia przez Ducha Świętego. W tym celu mogą przybierać
ludzką postać, symbolicznie zawsze młodą i piękną, by objawić się
zazwyczaj w momencie modlitwy. Ponadto, anioły pojawiają się zawsze
w chwili, gdy ksiądz odprawia mszę św. przy ołtarzu, a obraz Piera jest
obrazem ołtarzowym. Na pewno nie są to jednak aktorzy, którzy mieliby
odgrywać scenę Trzech Chrztów, czy też Sobór Florencki lub Wesele
w Kanie. Były to wszak istoty duchowe, a nie odtwórcy roli. W sztuce
XV wieku Anioły w różny sposób pełniły funkcję intelektualnych
inspiratorów, (od lewej do prawej na il. 10) zachęcając swym przykładem
do pobożności, bezpośrednim gestem wskazując właściwe czynności, lub
przypominając o szczególnych elementach danej tajemnicy, w skraj-
nych przypadkach przy pomocy zwoju lub tekstu.