DOI Heft:
Recenzje i omówienia
DOI Artikel:Franus, Ewa: Widzące, widziane
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28183#0147
RECENZJE I OMÓWIENIA
Ewa Franus
WIDZĄCE, WIDZIANE
„I ciągle będą stawiać pod znakiem zapytania
każde zwycięstwo, jakie kiedykolwiek
odnieśli panujący. Tak jak kwiaty zwracają
swe głowy ku słońcu, tak rzeczy minione
usiłują na mocy jakiegoś tejemniczego heliotropizmu
zwrócić się ku temu słońcu, które wschodzi na
firmamencie historii"
Walter Benjamin, Tezy historiozoficzne
,Jak gdybyśmy się lękali pomyśleć INNOŚĆ
w obrębie naszej własnej myśli.”
Michel Foucault, Archeologia wiedzy
Feministyczna historia sztuki, dla jednej z jej twórczyń, Lindy Nochlin, jest „po to, żeby robić kłopoty”1.
To dość ogólnikowo sformułowane zadanie ukonkretnia inna aktywna badaczka — Grizelda Pollock, pisząc:
„Feministyczna historia sztuki musi zaangażować się w politykę wiedzy”2. Nikt nie krył tu więc swych
subwersyjnych intencji. Od pierwszej chwili feministyczny dyskurs zaprezentował się historii sztuki otwarcie
jako jej przeciwnik. Feministki wkraczały na teren statecznej dziedziny nauki, ażeby podważyć obowiązujące
tu reguły gry.
Horyzont tej interwencji wyznaczała naturalnie sprawa kobiety. Ale pytanie o relacje kobiety do sztuki
i jej akademickiej historii nie dotyczyło bynajmniej, według Lindy Nochlin, jakiejś ograniczonej problematyki
rewindykacyjnej jednej z dwojga płci. Było raczej „uruchamiającym reakcję łańcuchową katalizatorem po-
jęciowym”3, który rozbijał paradygmaty tradycyjnych poszukowań intelektualnych, doprowadzając do poja-
wienia się zupełnie nowych problemów, a nawet, jak zapewniała Nochlin, nowych paradygmatów wiedzy.
Postawienie pod znakiem zapytania „nietkniętego dotychczas cieniem wątpliwości”4 przeświadczenia histo-
ryków sztuki o płciowej neutralności przedmiotu badawczego ich dyscyplin, przekonania o uniwersalizmie
powstającego w wyniku ich refleksji obrazu twórczości człowieka, konfrontowanie sztuki z problemem „ko-
bieta”, pozwalały w efekcie otrząsnąć się z historii sztuki z „metahistorycznej naiwności”3.
L. Nochlin, Women, Art and Power and other Essays. London, 1989, s. xii.
'G. Pollock. Vision & Difference. Feminity, Feminism and the Histories of Art., London and New York, Routlge,
1988, s. 5.
' L. Nochlin, Why Have There Been No Great Women Artists?, „Art News", 1971, cyt za: Women, Art, and Power ...
op. cit.
4 ibidem, s. 147.
'’ibidem, s. 146.
Ewa Franus
WIDZĄCE, WIDZIANE
„I ciągle będą stawiać pod znakiem zapytania
każde zwycięstwo, jakie kiedykolwiek
odnieśli panujący. Tak jak kwiaty zwracają
swe głowy ku słońcu, tak rzeczy minione
usiłują na mocy jakiegoś tejemniczego heliotropizmu
zwrócić się ku temu słońcu, które wschodzi na
firmamencie historii"
Walter Benjamin, Tezy historiozoficzne
,Jak gdybyśmy się lękali pomyśleć INNOŚĆ
w obrębie naszej własnej myśli.”
Michel Foucault, Archeologia wiedzy
Feministyczna historia sztuki, dla jednej z jej twórczyń, Lindy Nochlin, jest „po to, żeby robić kłopoty”1.
To dość ogólnikowo sformułowane zadanie ukonkretnia inna aktywna badaczka — Grizelda Pollock, pisząc:
„Feministyczna historia sztuki musi zaangażować się w politykę wiedzy”2. Nikt nie krył tu więc swych
subwersyjnych intencji. Od pierwszej chwili feministyczny dyskurs zaprezentował się historii sztuki otwarcie
jako jej przeciwnik. Feministki wkraczały na teren statecznej dziedziny nauki, ażeby podważyć obowiązujące
tu reguły gry.
Horyzont tej interwencji wyznaczała naturalnie sprawa kobiety. Ale pytanie o relacje kobiety do sztuki
i jej akademickiej historii nie dotyczyło bynajmniej, według Lindy Nochlin, jakiejś ograniczonej problematyki
rewindykacyjnej jednej z dwojga płci. Było raczej „uruchamiającym reakcję łańcuchową katalizatorem po-
jęciowym”3, który rozbijał paradygmaty tradycyjnych poszukowań intelektualnych, doprowadzając do poja-
wienia się zupełnie nowych problemów, a nawet, jak zapewniała Nochlin, nowych paradygmatów wiedzy.
Postawienie pod znakiem zapytania „nietkniętego dotychczas cieniem wątpliwości”4 przeświadczenia histo-
ryków sztuki o płciowej neutralności przedmiotu badawczego ich dyscyplin, przekonania o uniwersalizmie
powstającego w wyniku ich refleksji obrazu twórczości człowieka, konfrontowanie sztuki z problemem „ko-
bieta”, pozwalały w efekcie otrząsnąć się z historii sztuki z „metahistorycznej naiwności”3.
L. Nochlin, Women, Art and Power and other Essays. London, 1989, s. xii.
'G. Pollock. Vision & Difference. Feminity, Feminism and the Histories of Art., London and New York, Routlge,
1988, s. 5.
' L. Nochlin, Why Have There Been No Great Women Artists?, „Art News", 1971, cyt za: Women, Art, and Power ...
op. cit.
4 ibidem, s. 147.
'’ibidem, s. 146.