DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kubczak, Jerzy: Wizerunki Scytów w ikonografii nadczarnomorskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0007
ROZPRAWY
Jerzy Kubczak
WIZERUNKI SCYTÓW
W IKONOGRAFII NADCZARNOMORSKIEJ
Temat nie jest co prawda nowy, ale niezmiernie interesujący, tak ze
względu na różnorodny materiał poznawczy, jak i wieloznaczną wykład-
nię, nadto zaś dotąd nie rozpatrzony w literaturze polskiej. Istnienie wia-
rygodnych portretów tzw. Scytów europejskich jest stale hipotetyczne
i żywo dyskutowane, zwłaszcza w ciągu ostatniego półwiecza. W obiegu
naukowym kwestia ta pojawiła się na przełomie 20-30 lat XIX wieku, od
razu dotykając dwóch różnych dziedzin twórczości artystycznej: rzeźby
kamiennej oraz wyrobów metalowych, z jednoczesnym odwołaniem się do
antycznych źródeł pisanych. Badacze danej problematyki do dzisiaj usiłu-
ją, oczywiście, powiązać wszelkie kategorie przekazów, niemniej na ogół
rozdzielają rzeźbę i toreutykę. Znajduje to uzasadnienie w charakterze i
stylu odnośnych obiektów, jak też w ich domniemanych funkcjach, jed-
nakże dla określonego tu tematu bardziej obiecujące wydaje się ujęcie ca-
łościowe, zresztą uwzględniające, siłą rzeczy, specyfikę materiału
źródłowego i wszelkie jego osobliwości. Tych zaś jest niemało, gdyż „dys-
kusyjne są nadal właściwie wszystkie podstawowe problemy historii Scy-
tów”, jak to słusznie sformułował A. Smirnow1, mając niewątpliwie na
myśli historię sensu lato. Zasadnicze wątpliwości budzą i ciągle pozostają
nierozstrzygnięte tak istotne zagadnienia, jak zakres terytorialny Scytii,
określenie i rozmieszczenie ludów ją tworzących oraz sąsiednich, pocho-
dzenie samych Scytów i ich typ antropologiczny, ukształtowanie pań-
stwowości, a nade wszystko charakter kultury, jej zasięg i stopień samo-
dzielności, również w odniesieniu do zjawisk artystycznych2. Konfrontuje
1 A. Smirnow, Scytowie, Warszawa 1974, s. 13.
2 Zob. Woprosy skifo-sarmatskoj archieołogii, Moskwa 1954; Problemy skifskoj archieo-
logii, Moskwa 1971; Smirnow, op. cit.; J. Kubczak, Kurhany arystokracji scytyjskiej, Po-
znań 1978.
Jerzy Kubczak
WIZERUNKI SCYTÓW
W IKONOGRAFII NADCZARNOMORSKIEJ
Temat nie jest co prawda nowy, ale niezmiernie interesujący, tak ze
względu na różnorodny materiał poznawczy, jak i wieloznaczną wykład-
nię, nadto zaś dotąd nie rozpatrzony w literaturze polskiej. Istnienie wia-
rygodnych portretów tzw. Scytów europejskich jest stale hipotetyczne
i żywo dyskutowane, zwłaszcza w ciągu ostatniego półwiecza. W obiegu
naukowym kwestia ta pojawiła się na przełomie 20-30 lat XIX wieku, od
razu dotykając dwóch różnych dziedzin twórczości artystycznej: rzeźby
kamiennej oraz wyrobów metalowych, z jednoczesnym odwołaniem się do
antycznych źródeł pisanych. Badacze danej problematyki do dzisiaj usiłu-
ją, oczywiście, powiązać wszelkie kategorie przekazów, niemniej na ogół
rozdzielają rzeźbę i toreutykę. Znajduje to uzasadnienie w charakterze i
stylu odnośnych obiektów, jak też w ich domniemanych funkcjach, jed-
nakże dla określonego tu tematu bardziej obiecujące wydaje się ujęcie ca-
łościowe, zresztą uwzględniające, siłą rzeczy, specyfikę materiału
źródłowego i wszelkie jego osobliwości. Tych zaś jest niemało, gdyż „dys-
kusyjne są nadal właściwie wszystkie podstawowe problemy historii Scy-
tów”, jak to słusznie sformułował A. Smirnow1, mając niewątpliwie na
myśli historię sensu lato. Zasadnicze wątpliwości budzą i ciągle pozostają
nierozstrzygnięte tak istotne zagadnienia, jak zakres terytorialny Scytii,
określenie i rozmieszczenie ludów ją tworzących oraz sąsiednich, pocho-
dzenie samych Scytów i ich typ antropologiczny, ukształtowanie pań-
stwowości, a nade wszystko charakter kultury, jej zasięg i stopień samo-
dzielności, również w odniesieniu do zjawisk artystycznych2. Konfrontuje
1 A. Smirnow, Scytowie, Warszawa 1974, s. 13.
2 Zob. Woprosy skifo-sarmatskoj archieołogii, Moskwa 1954; Problemy skifskoj archieo-
logii, Moskwa 1971; Smirnow, op. cit.; J. Kubczak, Kurhany arystokracji scytyjskiej, Po-
znań 1978.