DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Kubczak, Jerzy: Wizerunki Scytów w ikonografii nadczarnomorskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0014
12
JERZY KUBCZAK
awersach, mianowicie postać klęczącego
Heraklesa, zakładającego cięciwę na luk,
co się kojarzy z tekstem zhellenizowanej
wersji Herodota (IV. 9-10) o pochodzeniu
Scytów. Ponieważ zaś na awersach monet
Ateasa widnieje głowa Heraklesa (il. 7),
powstaje domniemanie, że w obu tych
przypadkach chodziło o wizerunki mity-
cznego Targitaosa-Heraklesa. Tożsamość
obu tych postaci w ideologii scytyjskiej
przekonująco wykazał już B. N. Gra-
kow19, a jego ustalenia Karyszkowski
przystosował do głowy „Scyty” z emisji
monetarnych Skilurosa20. Wszelako przy-
chylając się do tej ujmującej propozycji,
należałoby w konsekwencji postawić py-
tanie, jakim to wzorem posłużono się dla
realizacji owego heroicznego obrazu. Je-
żeli bowiem nie ma on rysów scytyjskich,
jak twierdzą Jelnicki i Karyszkowski, to
pozostaje chyba tylko podobizna samego
Skilurosa, tym bardziej że ówczesne wi-
zerunki monetarne kręgu helleńskiego
hołdowały portretowi fizjonomicznemu.
Tak czy inaczej, wskazane monety Skilu-
rosa i jego następców stanowią jakiś
punkt odniesienia do rozważanej tu pro-
blematyki - przynajmniej jako tzw. por-
trety pojęciowe.
Poszukując rzeczywistego wyglądu Scyty, należy jeszcze zwrócić uwa-
gę na rewersy monet Ateasa. Noszą one niezmiennie postać konnego łu-
cznika oraz inskrypcję ATAIAX za jego plecami. Wizerunek ten drobiaz-
gowo omówił W. A. Anochin21, określając go mianem „Scyty na koniu”,
głównie na podstawie zhellenizowanej - i formalnie mu odpowiadającej -
ikonografii północnopontyjskiej. Wymowny przy tym jest fakt, że imię po-
łożono w nominatywie, co zwykle stosowano w razie bezpośredniego
związku inskrypcji z towarzyszącym wizerunkiem. Chodziłoby tu zatem
o portret samego króla pod postacią charakterystyczną dla Scytów i zro-
zumiałą w całym ówczesnym świecie. Odkąd Herodot (IV. 46) nazwał
19 B. N. Grakow, Skifskij Gierakt, „Kratkije soobszczenija...” XXXIV, 1950.
20 Jw. przyp. 11.
21 W. A. Anochin, Moniety Atieja, (w) Skifskije driewnosti, Kijew 1973.
Ryc. 7. Moneta Ateasa. Srebro.
6,83 g. 364-345 p.n.e. Heraklea
Pontyjska. [Wg W. A. Anochin,
Moniety Atieja, (w:) Skifskije
drieumosti, Kijew 1973, il. 11
JERZY KUBCZAK
awersach, mianowicie postać klęczącego
Heraklesa, zakładającego cięciwę na luk,
co się kojarzy z tekstem zhellenizowanej
wersji Herodota (IV. 9-10) o pochodzeniu
Scytów. Ponieważ zaś na awersach monet
Ateasa widnieje głowa Heraklesa (il. 7),
powstaje domniemanie, że w obu tych
przypadkach chodziło o wizerunki mity-
cznego Targitaosa-Heraklesa. Tożsamość
obu tych postaci w ideologii scytyjskiej
przekonująco wykazał już B. N. Gra-
kow19, a jego ustalenia Karyszkowski
przystosował do głowy „Scyty” z emisji
monetarnych Skilurosa20. Wszelako przy-
chylając się do tej ujmującej propozycji,
należałoby w konsekwencji postawić py-
tanie, jakim to wzorem posłużono się dla
realizacji owego heroicznego obrazu. Je-
żeli bowiem nie ma on rysów scytyjskich,
jak twierdzą Jelnicki i Karyszkowski, to
pozostaje chyba tylko podobizna samego
Skilurosa, tym bardziej że ówczesne wi-
zerunki monetarne kręgu helleńskiego
hołdowały portretowi fizjonomicznemu.
Tak czy inaczej, wskazane monety Skilu-
rosa i jego następców stanowią jakiś
punkt odniesienia do rozważanej tu pro-
blematyki - przynajmniej jako tzw. por-
trety pojęciowe.
Poszukując rzeczywistego wyglądu Scyty, należy jeszcze zwrócić uwa-
gę na rewersy monet Ateasa. Noszą one niezmiennie postać konnego łu-
cznika oraz inskrypcję ATAIAX za jego plecami. Wizerunek ten drobiaz-
gowo omówił W. A. Anochin21, określając go mianem „Scyty na koniu”,
głównie na podstawie zhellenizowanej - i formalnie mu odpowiadającej -
ikonografii północnopontyjskiej. Wymowny przy tym jest fakt, że imię po-
łożono w nominatywie, co zwykle stosowano w razie bezpośredniego
związku inskrypcji z towarzyszącym wizerunkiem. Chodziłoby tu zatem
o portret samego króla pod postacią charakterystyczną dla Scytów i zro-
zumiałą w całym ówczesnym świecie. Odkąd Herodot (IV. 46) nazwał
19 B. N. Grakow, Skifskij Gierakt, „Kratkije soobszczenija...” XXXIV, 1950.
20 Jw. przyp. 11.
21 W. A. Anochin, Moniety Atieja, (w) Skifskije driewnosti, Kijew 1973.
Ryc. 7. Moneta Ateasa. Srebro.
6,83 g. 364-345 p.n.e. Heraklea
Pontyjska. [Wg W. A. Anochin,
Moniety Atieja, (w:) Skifskije
drieumosti, Kijew 1973, il. 11