WIZERUNKI SCYTÓW W IKONOGRAFII NADCZARNOMORSKIEJ
13
owych nomadów konnymi łuczni-
kami, od Tukidydesa (II. 96) i
Platona (Laches 19la, b) po pisa-
rzy późnoantycznych podkreśla-
no znaczenie scytyjskiej konni-
cy22. Wyobrażenie Ateasa jest tu,
oczywiście, konwencjonalne, cho-
ciaż zapewne funkcjonowało jako
portret tego władcy, ponieważ je-
go emisje monetarne - tak zre-
sztą jak i inne - były aktem poli-
tycznym o swoistej wymowie.
W danym wszakże przypadku o
tyle szczególnej, że u podstaw
owego aktu leżały gruntowne
przemiany struktury społecznej i
państwowej, a towarzyszyła im
wizualna antropomorfizacja od-
powiednich idei23. Wyrazistym
tego przykładem są wyroby z me-
tali szlachetnych, zwłaszcza zna-
lezione w kurhanach arystokracji
scytyjskiej IV wieku przed n.e.
Podstawowe znaczenie w tym względzie miało odsłonięcie 22 września
1830 roku kurhanu Kul-oba w pobliżu Kerczu24. Odkrywca, archeolog-
amator Paul Dubrux, wydobył wówczas niewielkie elektronowe naczynie
kuliste, opasane fryzem złożonym z siedmiu postaci wojowników „barba-
rzyńskich” (il. 8 i 10). Obecni przy tym miłośnicy starożytności pod prze-
wodem naczelnika Kerczu, I. A. Stiempkowskiego, uznali je za wyobra-
żenia Scytów. Ich przekonanie mogły wzmacniać znalezione tam
jednocześnie złote ozdoby z analogicznymi podobiznami: torkwes za-
kończony protomami jeźdźców, blaszki z takimiż postaciami (il. 11), nad-
to zaś inne, przedstawiające dwóch pieszych łuczników (il. 12) i dwóch
mężczyzn pijących z jednego rytonu25 oraz plaska figurka „Scyty” z gory-
22 Zob. W. D. Bławatskij, Oczerki wojennogo dieta w anticznych gosudarstwach sie-
wiernogo Priczernomorja, Moskwa 1954, s. 11 nn.
23 A. M. Chazanow, Socyalnaja istorija skifow, Moskwa 1975, s. 238 nn. D. S. Raje-
wskij, Oczerki idieołogii skifo-sakskichplemion, Moskwa 1977, s. 161 nn.
24 Okoliczności tego odkrycia zob. I. Braszinskij, Sokrowiszcza skifskich cariej, Mo-
skwa 1967, s. 29 nn. Relacja P. Dubruxa zob. Antiquités du Bosphore Cimmérien, Paris
1892, s. 6 nn.
25 Scythian Art, Leningrad 1986, il. 126-127 (torkwes), 196 (mężczyźni z rytonem), 197
(konny myśliwy).
Rye. 8. Naczynie kuliste z postaciami wo-
jowników. Elektron. Wys. 13 cm. IV w. p.n.e.
Kurhan Kul-oba. [Wg Scythian Art, Lenin-
grad 1986, il. 184]
13
owych nomadów konnymi łuczni-
kami, od Tukidydesa (II. 96) i
Platona (Laches 19la, b) po pisa-
rzy późnoantycznych podkreśla-
no znaczenie scytyjskiej konni-
cy22. Wyobrażenie Ateasa jest tu,
oczywiście, konwencjonalne, cho-
ciaż zapewne funkcjonowało jako
portret tego władcy, ponieważ je-
go emisje monetarne - tak zre-
sztą jak i inne - były aktem poli-
tycznym o swoistej wymowie.
W danym wszakże przypadku o
tyle szczególnej, że u podstaw
owego aktu leżały gruntowne
przemiany struktury społecznej i
państwowej, a towarzyszyła im
wizualna antropomorfizacja od-
powiednich idei23. Wyrazistym
tego przykładem są wyroby z me-
tali szlachetnych, zwłaszcza zna-
lezione w kurhanach arystokracji
scytyjskiej IV wieku przed n.e.
Podstawowe znaczenie w tym względzie miało odsłonięcie 22 września
1830 roku kurhanu Kul-oba w pobliżu Kerczu24. Odkrywca, archeolog-
amator Paul Dubrux, wydobył wówczas niewielkie elektronowe naczynie
kuliste, opasane fryzem złożonym z siedmiu postaci wojowników „barba-
rzyńskich” (il. 8 i 10). Obecni przy tym miłośnicy starożytności pod prze-
wodem naczelnika Kerczu, I. A. Stiempkowskiego, uznali je za wyobra-
żenia Scytów. Ich przekonanie mogły wzmacniać znalezione tam
jednocześnie złote ozdoby z analogicznymi podobiznami: torkwes za-
kończony protomami jeźdźców, blaszki z takimiż postaciami (il. 11), nad-
to zaś inne, przedstawiające dwóch pieszych łuczników (il. 12) i dwóch
mężczyzn pijących z jednego rytonu25 oraz plaska figurka „Scyty” z gory-
22 Zob. W. D. Bławatskij, Oczerki wojennogo dieta w anticznych gosudarstwach sie-
wiernogo Priczernomorja, Moskwa 1954, s. 11 nn.
23 A. M. Chazanow, Socyalnaja istorija skifow, Moskwa 1975, s. 238 nn. D. S. Raje-
wskij, Oczerki idieołogii skifo-sakskichplemion, Moskwa 1977, s. 161 nn.
24 Okoliczności tego odkrycia zob. I. Braszinskij, Sokrowiszcza skifskich cariej, Mo-
skwa 1967, s. 29 nn. Relacja P. Dubruxa zob. Antiquités du Bosphore Cimmérien, Paris
1892, s. 6 nn.
25 Scythian Art, Leningrad 1986, il. 126-127 (torkwes), 196 (mężczyźni z rytonem), 197
(konny myśliwy).
Rye. 8. Naczynie kuliste z postaciami wo-
jowników. Elektron. Wys. 13 cm. IV w. p.n.e.
Kurhan Kul-oba. [Wg Scythian Art, Lenin-
grad 1986, il. 184]