DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kubczak, Jerzy: Wizerunki Scytów w ikonografii nadczarnomorskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0016
14
JERZY KUBCZAK
tosem przy lewym boku i kuli-
stym naczyniem w prawej dłoni
(il. 13). Taki sam zabytek, pocho-
dzący wszakże z sąsiedniego,
ograbionego kurhanu Patiniotti,
został już w 1822 roku opubliko-
wany w Paryżu pod mianem Her-
kulesa scytyjskiego przez wspo-
mnianego archeologa Błaram-
bierga z Odessy26. Z relacji Du-
bruxa wynika, że zarówno on
sam, jak i członek-korespondent
Akademii Paryskiej Stiempko-
wski znali tę opinię27 (tym bar-
dziej że od 1826 roku Błaram-
bierg był również dyrektorem
nowo utworzonego Muzeum Ker-
czeńskiego). A zatem identyfika-
cja postaci na wazie z Kul-oba
nie wydaje się taką rewelacją, za
jaką powszechnie uchodzi, nato-
miast ich wykładnia była - bo i być musiała - całkowitą nowością. Po raz
pierwszy bowiem ujrzano wtedy kompozycję o charakterze scytyjskim w
układzie narracyjnym, chociaż wojownicy są przedstawieni w czterech
różnych sytuacjach. Jedna z nich, tzw. scena rwania zęba, dała impuls do
natychmiastowej interpretacji całego fryzu: oglądając czaszkę pochowa-
nego „króla”, stwierdzono w dolnej szczęce brak dwóch zębów trzonowych
i jeden nadpsuty, co w zestawieniu ze wskazanym, do tego ekspresyjnym
wyobrażeniem spowodowało uznanie go, wraz z pozostałymi, za epizody z
życia zmarłego - jego swoistą biografię28. Nie uwzględniono przy tym jed-
nak rozbieżności między umiejscowieniem chorego zęba w czaszce a od-
wrotnym kierunkiem manipulacji wojownika „leczącego” współtowarzy-
sza na fryzie naczynia, nie wzięto też pod uwagę, że stało ono w nogach
szkieletu kobiecego, nie zaś „królewskiego”. Tym niemniej ów pospieszny
osąd widocznie znalazł uznanie, skoro po 25 latach utrwalił go K. Neu-
mann w swej fundamentalnej pracy29. I dopiero trzeba było ponad stu
lat, nim sformułowano istotne w tej mierze zapytanie: czy w życiu władcy
scytyjskiego nie zaszło wydarzenie godniejsze utrwalenia w złocie niż ból
26 „Notice sur quelques objets d’antiquité” - zob. Antiquités... (jw. przyp. 24), s. 4.
27 Antiquités... s. 11.
28 Braszinskij, op. cit., s. 36-37.
29 K. Neumann, Hellenen im Skythenlande, Berlin 1855, s. 508.
Ryc. 9. Naczynie kuliste z postaciami wo-
jowników. Srebro pozłacane. Wys. 9 cm. IV
w.p.n.e. Kurhany Czastyje. [Wg Scythian
Art... il. 173]
JERZY KUBCZAK
tosem przy lewym boku i kuli-
stym naczyniem w prawej dłoni
(il. 13). Taki sam zabytek, pocho-
dzący wszakże z sąsiedniego,
ograbionego kurhanu Patiniotti,
został już w 1822 roku opubliko-
wany w Paryżu pod mianem Her-
kulesa scytyjskiego przez wspo-
mnianego archeologa Błaram-
bierga z Odessy26. Z relacji Du-
bruxa wynika, że zarówno on
sam, jak i członek-korespondent
Akademii Paryskiej Stiempko-
wski znali tę opinię27 (tym bar-
dziej że od 1826 roku Błaram-
bierg był również dyrektorem
nowo utworzonego Muzeum Ker-
czeńskiego). A zatem identyfika-
cja postaci na wazie z Kul-oba
nie wydaje się taką rewelacją, za
jaką powszechnie uchodzi, nato-
miast ich wykładnia była - bo i być musiała - całkowitą nowością. Po raz
pierwszy bowiem ujrzano wtedy kompozycję o charakterze scytyjskim w
układzie narracyjnym, chociaż wojownicy są przedstawieni w czterech
różnych sytuacjach. Jedna z nich, tzw. scena rwania zęba, dała impuls do
natychmiastowej interpretacji całego fryzu: oglądając czaszkę pochowa-
nego „króla”, stwierdzono w dolnej szczęce brak dwóch zębów trzonowych
i jeden nadpsuty, co w zestawieniu ze wskazanym, do tego ekspresyjnym
wyobrażeniem spowodowało uznanie go, wraz z pozostałymi, za epizody z
życia zmarłego - jego swoistą biografię28. Nie uwzględniono przy tym jed-
nak rozbieżności między umiejscowieniem chorego zęba w czaszce a od-
wrotnym kierunkiem manipulacji wojownika „leczącego” współtowarzy-
sza na fryzie naczynia, nie wzięto też pod uwagę, że stało ono w nogach
szkieletu kobiecego, nie zaś „królewskiego”. Tym niemniej ów pospieszny
osąd widocznie znalazł uznanie, skoro po 25 latach utrwalił go K. Neu-
mann w swej fundamentalnej pracy29. I dopiero trzeba było ponad stu
lat, nim sformułowano istotne w tej mierze zapytanie: czy w życiu władcy
scytyjskiego nie zaszło wydarzenie godniejsze utrwalenia w złocie niż ból
26 „Notice sur quelques objets d’antiquité” - zob. Antiquités... (jw. przyp. 24), s. 4.
27 Antiquités... s. 11.
28 Braszinskij, op. cit., s. 36-37.
29 K. Neumann, Hellenen im Skythenlande, Berlin 1855, s. 508.
Ryc. 9. Naczynie kuliste z postaciami wo-
jowników. Srebro pozłacane. Wys. 9 cm. IV
w.p.n.e. Kurhany Czastyje. [Wg Scythian
Art... il. 173]