DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kubczak, Jerzy: Wizerunki Scytów w ikonografii nadczarnomorskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0031
WIZERUNKI SCYTÓW W IKONOGRAFII NADCZARNOMORSKIEJ
29
go uwiecznionych w stylu greckim na na-
czyniach i innych przedmiotach scytyjskich
(albo i greckich) o charakterze sakral-
nym55.
Nie pozostaje zatem nic innego, jak po-
wrót do pierwotnej koncepcji, w myśl której
postaci mężczyzn na obiektach toreutycz-
nych z północnego Nadczarnomorza stano-
wią wizerunki Scytów. Należy tu zazna-
czyć, że wyobrażenia kobiet są znacznie
rzadsze i dla omawianej problematyki ma-
ją znaczenie głównie ze względu na impu-
towaną im zawartość treściową. Nie wystę-
pują one w tzw. scenach bytowych, a w
przypuszczalnym ubiorze scytyjskim wid-
nieją na złotych płytkach dekoracyjnych z
Karagodeuaszch (il. 24) oraz z Kul-oba,
Czertomłyku (il. 25-26), Sachnowki i in-
nych kurhanów stepowych. W każdym
przypadku siedzącej kobiecie towarzyszą
„Scytowie”, a układy kompozycyjne i atry-
buty sugerują, że chodzi o wyobrażenie bo-
gini56. Wszystkie przykłady ujawniają sty-
listykę grecką, choć w znacznej mierze
zbarbaryzowaną, i diametralnie różnią się
wyglądem od współczesnych postaci kobie-
cych w toreutyce trackiej (por. il. 22)57.
Scytyjski charakter wskazanych przedsta-
wień, podobnie zresztą jak męskich, można
uzasadnić tylko pośrednio. Strój, co jest
oczywiste, nie przetrwał jedynie trójkątna
płytka z Karagodeuaszch odpowiada
kształtem wyobrażonemu na niej żeńskie-
mu przybraniu głowy. O typie somatycz-
nym na podstawie materiału kostnego nie
ma co mówić, a przypisywane Scytyjkom w
traktacie Pseudo-Hipokratesa cechy, jak
wątła budowa ciała, otyłość i niepłodność, budzą niedowierzanie i sprze
ciw, taki sam jak wobec przytoczonej już nieprawdopodobnej charaktery
Ryc. 24. Płytka kobiecego wystroju
głowy z wyobrażeniem siedzącej
bogini. Złoto. Wys. 21 cm. Schyłek
IV w. p.n.e. Kurhan Karagode-
uaszch. [Wg B. N. Grakow, Skify,
Moskwa 1971, tabi. XlIId]
55 Zob. Rajewskij, op. cit., passim; Maczinskij, op. cit.; Biessonowa, op. cit.,
s. 103 nn.
06 Zob. Biessonowa, op. cit., s. 98 nn.
57 Zob. też Venedikov, Gerasimov, op. cit., 1, il. 287 i 289-290 - płytki z Letnicy.
29
go uwiecznionych w stylu greckim na na-
czyniach i innych przedmiotach scytyjskich
(albo i greckich) o charakterze sakral-
nym55.
Nie pozostaje zatem nic innego, jak po-
wrót do pierwotnej koncepcji, w myśl której
postaci mężczyzn na obiektach toreutycz-
nych z północnego Nadczarnomorza stano-
wią wizerunki Scytów. Należy tu zazna-
czyć, że wyobrażenia kobiet są znacznie
rzadsze i dla omawianej problematyki ma-
ją znaczenie głównie ze względu na impu-
towaną im zawartość treściową. Nie wystę-
pują one w tzw. scenach bytowych, a w
przypuszczalnym ubiorze scytyjskim wid-
nieją na złotych płytkach dekoracyjnych z
Karagodeuaszch (il. 24) oraz z Kul-oba,
Czertomłyku (il. 25-26), Sachnowki i in-
nych kurhanów stepowych. W każdym
przypadku siedzącej kobiecie towarzyszą
„Scytowie”, a układy kompozycyjne i atry-
buty sugerują, że chodzi o wyobrażenie bo-
gini56. Wszystkie przykłady ujawniają sty-
listykę grecką, choć w znacznej mierze
zbarbaryzowaną, i diametralnie różnią się
wyglądem od współczesnych postaci kobie-
cych w toreutyce trackiej (por. il. 22)57.
Scytyjski charakter wskazanych przedsta-
wień, podobnie zresztą jak męskich, można
uzasadnić tylko pośrednio. Strój, co jest
oczywiste, nie przetrwał jedynie trójkątna
płytka z Karagodeuaszch odpowiada
kształtem wyobrażonemu na niej żeńskie-
mu przybraniu głowy. O typie somatycz-
nym na podstawie materiału kostnego nie
ma co mówić, a przypisywane Scytyjkom w
traktacie Pseudo-Hipokratesa cechy, jak
wątła budowa ciała, otyłość i niepłodność, budzą niedowierzanie i sprze
ciw, taki sam jak wobec przytoczonej już nieprawdopodobnej charaktery
Ryc. 24. Płytka kobiecego wystroju
głowy z wyobrażeniem siedzącej
bogini. Złoto. Wys. 21 cm. Schyłek
IV w. p.n.e. Kurhan Karagode-
uaszch. [Wg B. N. Grakow, Skify,
Moskwa 1971, tabi. XlIId]
55 Zob. Rajewskij, op. cit., passim; Maczinskij, op. cit.; Biessonowa, op. cit.,
s. 103 nn.
06 Zob. Biessonowa, op. cit., s. 98 nn.
57 Zob. też Venedikov, Gerasimov, op. cit., 1, il. 287 i 289-290 - płytki z Letnicy.