DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kubczak, Jerzy: Wizerunki Scytów w ikonografii nadczarnomorskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0032
30
JERZY KUBCZAK
Ryc. 25. Płytka dekoracyjna z wyob-
rażeniem siedzącej bogini ze zwier-
ciadłem. Złoto. 3,8 X 3,6 cm. Schyłek
IV w. p.n.e. Kurhan Czertomłyk. [Wg
N. A. Onajko, Anticznyj import w
Pridnieprowje i Pobużje w IV-II ww.
do n.e., Moskwa 1970, tab. XL, 491a]
Ryc. 26. Płytka dekoracyjna z wy-
obrażeniem siedzącej bogini przy
ołtarzu. Złoto. 3,1 x 3 cm. Schyłek
IV w. p.n.e. Kurhan Czertomłyk.
[Wg Scythian Art... il. 258]
styki mężczyzn. Podstawę identyfikacji stanowią więc przedstawione
atrybuty: zwierciadła i naczynia, nadto towarzyszące postaci „Scytów”,
a wreszcie sam fakt znalezienia odnośnych wyrobów w pochówkach scy-
tyjskich.
Ta ostatnia okoliczność ma istotne znaczenie dla całej dotychczas pre-
zentowanej ikonografii, zwłaszcza że w przytłaczającej większości wid-
nieje ona na obiektach kultury scytyjskiej i jest stylowo jednolita. Niejed-
nokrotnie już w tym odniesieniu wspomniano o realizmie greckim jako
manierze obrazowania, która objawia się z różną wyrazistością, zapewne
zależną od umiejętności artystycznych i od konkretnego zapotrzebowa-
nia58. Maniera ta, ugruntowana w klasycznej sztuce Grecji, dała impuls
do szukania tam właśnie ośrodków wytwórczych, a w każdym razie pew-
nych wzorów ikonicznych59. I tak na przykład niektóre postaci jeźdźców
w toreutyce północnopontyjskiej żywo przypominają znane kompozycje
greckie, m.in. wyobrażenia z Sołochy dają się przyrównać do reliefów
ateńskiego Partenonu. To jednak wcale nie przesądza o lokalizacji war-
sztatów produkcyjnych, a nawet ich nie uprawdopodabnia. Wskazane po-
dobieństwo bowiem ogranicza się tylko do układu formalnego, głównie
dynamicznego ujęcia konia i jego proporcji do jeźdźca, natomiast same
postaci „Scytów” różnią się zasadniczo od umownego typu barbarzyńcy w
ikonografii greckiej. Są one przede wszystkim zindywidualizowane za po-
58 Por. np. mistrzowskie naczynie elektronowe z Kul-oba (ił. 8) a srebrne z kurhanów
Czastych (ił. 9) czy serie stemplowanych blaszek dekoracyjnych.
59 Zob. Onajko, op. cit., s. 19 nn.
JERZY KUBCZAK
Ryc. 25. Płytka dekoracyjna z wyob-
rażeniem siedzącej bogini ze zwier-
ciadłem. Złoto. 3,8 X 3,6 cm. Schyłek
IV w. p.n.e. Kurhan Czertomłyk. [Wg
N. A. Onajko, Anticznyj import w
Pridnieprowje i Pobużje w IV-II ww.
do n.e., Moskwa 1970, tab. XL, 491a]
Ryc. 26. Płytka dekoracyjna z wy-
obrażeniem siedzącej bogini przy
ołtarzu. Złoto. 3,1 x 3 cm. Schyłek
IV w. p.n.e. Kurhan Czertomłyk.
[Wg Scythian Art... il. 258]
styki mężczyzn. Podstawę identyfikacji stanowią więc przedstawione
atrybuty: zwierciadła i naczynia, nadto towarzyszące postaci „Scytów”,
a wreszcie sam fakt znalezienia odnośnych wyrobów w pochówkach scy-
tyjskich.
Ta ostatnia okoliczność ma istotne znaczenie dla całej dotychczas pre-
zentowanej ikonografii, zwłaszcza że w przytłaczającej większości wid-
nieje ona na obiektach kultury scytyjskiej i jest stylowo jednolita. Niejed-
nokrotnie już w tym odniesieniu wspomniano o realizmie greckim jako
manierze obrazowania, która objawia się z różną wyrazistością, zapewne
zależną od umiejętności artystycznych i od konkretnego zapotrzebowa-
nia58. Maniera ta, ugruntowana w klasycznej sztuce Grecji, dała impuls
do szukania tam właśnie ośrodków wytwórczych, a w każdym razie pew-
nych wzorów ikonicznych59. I tak na przykład niektóre postaci jeźdźców
w toreutyce północnopontyjskiej żywo przypominają znane kompozycje
greckie, m.in. wyobrażenia z Sołochy dają się przyrównać do reliefów
ateńskiego Partenonu. To jednak wcale nie przesądza o lokalizacji war-
sztatów produkcyjnych, a nawet ich nie uprawdopodabnia. Wskazane po-
dobieństwo bowiem ogranicza się tylko do układu formalnego, głównie
dynamicznego ujęcia konia i jego proporcji do jeźdźca, natomiast same
postaci „Scytów” różnią się zasadniczo od umownego typu barbarzyńcy w
ikonografii greckiej. Są one przede wszystkim zindywidualizowane za po-
58 Por. np. mistrzowskie naczynie elektronowe z Kul-oba (ił. 8) a srebrne z kurhanów
Czastych (ił. 9) czy serie stemplowanych blaszek dekoracyjnych.
59 Zob. Onajko, op. cit., s. 19 nn.