DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kowalski, Jacek: Grobowiec Kamilli: interpretacja opisu architektury
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0059
GROBOWIEC KAMILLI. INTERPRETACJA OPISU ARCHITEKTURY
57
ściach antycznych. Królowa została przedstawiona jako zarazem piękna
dama-dziewica i waleczny rycerz. Wedle reguł zawartych w łacińskich
poetykach22 opis koncentruje się po kolei na jej obyczajach, później zaś
na postaci, którą omawia poczynając od góry ku dołowi. Strój królowej
mieni się złotem i wieloma barwami; dalej mamy opis rumaka, który jest
wręcz tęczowo kolorowy; opis postępuje od głowy do ogona i nie pomija
żadnego szczegółu. W tych dwóch paralelnych częściach tekstu kobieta
zostaje przeciwstawiona zwierzęciu. Różnorodność barw wręcz niepokoi
i drażni czytelnika. Cały portret zdaje się być zbudowany na zasadzie łą-
czenia przeciwieństw — coincidentia oppositorum — i także pod tym
względem nie posiada analogii w powieściach antycznych. Nie jest też do-
statecznie umotywowany akcją powieści: teoretycznie Kamilla ma do
odegrania jedynie skromną, drugoplanową rolę, a mimo to żadna z głów-
nych postaci nie została tak dokładnie scharakteryzowana. Tekst spra-
wia wrażenie bezinteresownego kaprysu zręcznego stylisty, który zapra-
gnął do granic możliwości wykorzystać zasoby reguł retorycznych,
mnożąc przeciwstawne określenia i tworząc opis tyle szczegółowy i cu-
downy, co (dla nas przynajmniej) śmieszny. Dowodzi to, jak świadomym
swej sztuki był autor Powieści; zastanawiającą jest też owa dwoistość,
ambiwalentność charakterystyki Kamilli jako przedziwnej androgyne,
kobiety i mężczyzny zarazem, a następnie przeciwstawienie jej zwierzę-
ciu. W każdym razie - jak sądzę - ów fragment potwierdza przypuszcze-
nie, że w Powieści mamy stale do czynienia z parami przeciwstawnych
sobie określeń bądź większych całości23.
Następujący później opis grobowca Kamilli jest ostatnim dużym opi-
sem w utworze. Z racji tego umiejscowienia, jak i z powodów wcześniej
omówionych, oczywiste jest jego wyjątkowe znaczenie. Stanowi pendant
do opisu grobowca Palłasa; czy jest od niego ważniejszy? Z pewnością.
Mówi to uważnemu czytelnikowi sam autor w pierwszym wersie opisu:
Set merveilles a en cest mont - Jest siedem cudów na świecie. To zdanie
adresowane było do wykształconej publiczności, do klerków, którym zna-
ny był popularny traktat De septem miraculis24 Bedy Czcigodnego25, za-
wierający opis świątyni Diany jako budowli rozszerzającej się ku górze.
Wedle traktatu, wspierała się ona u dołu na czterech kolumnach, a wyż-
sze piętra miały mieć kolejno: 8, 16, 32, 64 i 128 kolumn; pomiędzy pię-
22 Powtarzam tu opinie ostatnich badaczy tego opisu, J.-Ch. Huchet, Le roman
médiéval, s. 60-68 oraz A. Petit, Naissances..., s. 532-541. Zob. też: J. Kowalski, Kamil-
la - królowa i rycerz, (w:) Kobieta w kulturze średniowiecznej Europy, Poznań 1995, s. 133-
140; tamże tekst oryginału i tłumaczenie opisu Kamilli.
23 Opis rumaka bojowego stanowił zwyczajowo część tradycyjnego portretu rycerza w
chansons de geste, ale nie osiągał tam podobnych rozmiarów i takiej szczegółowości.
24 Literatura dotycząca źródeł Powieści, zob. przypis 1.
25 Zob. H. Omont, Les sept merveilles du monde au moyen Age, Bibliothèque de Char-
tes, XLII, 1882, s. 40-57.
57
ściach antycznych. Królowa została przedstawiona jako zarazem piękna
dama-dziewica i waleczny rycerz. Wedle reguł zawartych w łacińskich
poetykach22 opis koncentruje się po kolei na jej obyczajach, później zaś
na postaci, którą omawia poczynając od góry ku dołowi. Strój królowej
mieni się złotem i wieloma barwami; dalej mamy opis rumaka, który jest
wręcz tęczowo kolorowy; opis postępuje od głowy do ogona i nie pomija
żadnego szczegółu. W tych dwóch paralelnych częściach tekstu kobieta
zostaje przeciwstawiona zwierzęciu. Różnorodność barw wręcz niepokoi
i drażni czytelnika. Cały portret zdaje się być zbudowany na zasadzie łą-
czenia przeciwieństw — coincidentia oppositorum — i także pod tym
względem nie posiada analogii w powieściach antycznych. Nie jest też do-
statecznie umotywowany akcją powieści: teoretycznie Kamilla ma do
odegrania jedynie skromną, drugoplanową rolę, a mimo to żadna z głów-
nych postaci nie została tak dokładnie scharakteryzowana. Tekst spra-
wia wrażenie bezinteresownego kaprysu zręcznego stylisty, który zapra-
gnął do granic możliwości wykorzystać zasoby reguł retorycznych,
mnożąc przeciwstawne określenia i tworząc opis tyle szczegółowy i cu-
downy, co (dla nas przynajmniej) śmieszny. Dowodzi to, jak świadomym
swej sztuki był autor Powieści; zastanawiającą jest też owa dwoistość,
ambiwalentność charakterystyki Kamilli jako przedziwnej androgyne,
kobiety i mężczyzny zarazem, a następnie przeciwstawienie jej zwierzę-
ciu. W każdym razie - jak sądzę - ów fragment potwierdza przypuszcze-
nie, że w Powieści mamy stale do czynienia z parami przeciwstawnych
sobie określeń bądź większych całości23.
Następujący później opis grobowca Kamilli jest ostatnim dużym opi-
sem w utworze. Z racji tego umiejscowienia, jak i z powodów wcześniej
omówionych, oczywiste jest jego wyjątkowe znaczenie. Stanowi pendant
do opisu grobowca Palłasa; czy jest od niego ważniejszy? Z pewnością.
Mówi to uważnemu czytelnikowi sam autor w pierwszym wersie opisu:
Set merveilles a en cest mont - Jest siedem cudów na świecie. To zdanie
adresowane było do wykształconej publiczności, do klerków, którym zna-
ny był popularny traktat De septem miraculis24 Bedy Czcigodnego25, za-
wierający opis świątyni Diany jako budowli rozszerzającej się ku górze.
Wedle traktatu, wspierała się ona u dołu na czterech kolumnach, a wyż-
sze piętra miały mieć kolejno: 8, 16, 32, 64 i 128 kolumn; pomiędzy pię-
22 Powtarzam tu opinie ostatnich badaczy tego opisu, J.-Ch. Huchet, Le roman
médiéval, s. 60-68 oraz A. Petit, Naissances..., s. 532-541. Zob. też: J. Kowalski, Kamil-
la - królowa i rycerz, (w:) Kobieta w kulturze średniowiecznej Europy, Poznań 1995, s. 133-
140; tamże tekst oryginału i tłumaczenie opisu Kamilli.
23 Opis rumaka bojowego stanowił zwyczajowo część tradycyjnego portretu rycerza w
chansons de geste, ale nie osiągał tam podobnych rozmiarów i takiej szczegółowości.
24 Literatura dotycząca źródeł Powieści, zob. przypis 1.
25 Zob. H. Omont, Les sept merveilles du monde au moyen Age, Bibliothèque de Char-
tes, XLII, 1882, s. 40-57.