DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Labuda, Adam S.: Cnota i grzech w gdańskiej Tablicy Dziesięciorga Przykazań: czyli jak rzeczywistość przedstawienia obrazowego s(po)tyka się z rzeczywistością miasta późnośredniowiecznego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0082
80
ADAM S. LABUDA
zdawał się mówić w tym punkcie, że ludzie pobożni tak właśnie się odzie-
wają; sam rodzaj i kształt odzienia dawały im pozytywną sankcję. Ta we-
wnątrzobrazowa ocena przenoszona była na sferę praktycznego życia; kto
nosił taki strój w życiu, mógł mieć nadzieję, że za pobożnego uznany zo-
stanie w sposób niejako automatyczny. Adresatem i podmiotem tego roz-
poznania była górna warstwa społeczeństwa gdańskiego. Jak się rzekło,
stroje prawej strony są neutralne; nie można im przypisać jakiejś warto-
ściującej roli. Nie zachodzi tu jakikolwiek związek między wątpliwym
moralnie działaniem człowieka i strojem, który nosi.
Ryc. 7. Tablica Dziesięciorga Przykazań, przykazanie 6: „Nie cudzołóż”
Przejdźmy obecnie do szóstego przykazania (ił. 7). Wezwanie do czy-
stości obyczaju przyjmuje często formę: ,,nie cudzołóż” i odnosi się do
zdrady małżeńskiej. Kwatera gdańska zdaje się ilustrować oba znacze-
nia, raz to drugie i konkretne, to znów pierwsze i ogólniejsze; dzieje się
tak dzięki określonemu zestawieniu napisów i motywów przedstawienio-
wych. W scenie pozytywnej inskrypcja trzymana przez anioła odnosi się
do czystości, ma więc wymowę ogólną, nawołuje do zaniechania wszel-
kich form postępowania bezwstydnego. Jednocześnie w scenie tej kapłan
udziela sakramentu małżeństwa, w którym kobieta i mężczyzna wobec
ADAM S. LABUDA
zdawał się mówić w tym punkcie, że ludzie pobożni tak właśnie się odzie-
wają; sam rodzaj i kształt odzienia dawały im pozytywną sankcję. Ta we-
wnątrzobrazowa ocena przenoszona była na sferę praktycznego życia; kto
nosił taki strój w życiu, mógł mieć nadzieję, że za pobożnego uznany zo-
stanie w sposób niejako automatyczny. Adresatem i podmiotem tego roz-
poznania była górna warstwa społeczeństwa gdańskiego. Jak się rzekło,
stroje prawej strony są neutralne; nie można im przypisać jakiejś warto-
ściującej roli. Nie zachodzi tu jakikolwiek związek między wątpliwym
moralnie działaniem człowieka i strojem, który nosi.
Ryc. 7. Tablica Dziesięciorga Przykazań, przykazanie 6: „Nie cudzołóż”
Przejdźmy obecnie do szóstego przykazania (ił. 7). Wezwanie do czy-
stości obyczaju przyjmuje często formę: ,,nie cudzołóż” i odnosi się do
zdrady małżeńskiej. Kwatera gdańska zdaje się ilustrować oba znacze-
nia, raz to drugie i konkretne, to znów pierwsze i ogólniejsze; dzieje się
tak dzięki określonemu zestawieniu napisów i motywów przedstawienio-
wych. W scenie pozytywnej inskrypcja trzymana przez anioła odnosi się
do czystości, ma więc wymowę ogólną, nawołuje do zaniechania wszel-
kich form postępowania bezwstydnego. Jednocześnie w scenie tej kapłan
udziela sakramentu małżeństwa, w którym kobieta i mężczyzna wobec