WARSZTAT BAROKOWEGO RZEŹBIARZA

111

cellich i Barrattów w XVII i XVIII w. w Rzymie14, podobnie jak to miało
miejsce w wypadku rzeźbiarzy lwowskich połowy XVIII stulecia.
Warsztatowy system kształcenia polegał przede wszystkim na kopio-
waniu wzorów i nastawiony był na wyrobienie umiejętności imitacyjnych,
koniecznych przy zasadniczej czynności warsztatowej, jaką było transpo-
nowanie bozzetta mistrza w pełną skalę rzeźby. Istotne były także umie-
jętności kompilacyjno-asymilacyjne pozwalające na znalezienie i połącze-
nie w pożądaną całość różnych wzorów i motywów. System nauki
wyrabiał u większości rzeźbiarzy barokowych nastawienie retrospektyw-
ne, dążenie do posługiwania się już gotowymi wzorami i rozwiązaniami
kompozycyjnymi, znanymi ze zrealizowanych dzieł. Tak więc najbardziej
chłonny i dynamiczny okres życia poświęcał rzeźbiarz barokowy na do-
skonalenie umiejętności odtwórczych. Dopiero samodzielny zawodowo
mistrz — właściciel warsztatu mógł pozwolić sobie na luksus poszukiwań
formalnych, które nie stanowiły jednak celu samego dla siebie, lecz służy-
ły nabyciu elastyczności, koniecznej dla sprawnego reagowania na kon-
kretne życzenie zleceniodawcy oraz do przygotowania asortymentu goto-
wych wzorów mogących zainteresować potencjalnego klienta.
Dopiero w drugiej połowie XVIII stulecia spotykamy rzeźbiarzy, któ-
rzy poza praktyką warsztatową mieli za sobą także i wykształcenie typu
akademickiego. Byli to przede wszystkim artyści francuscy kształceni w
Akademii Francuskiej w Rzymie oraz rzeźbiarze pobierający naukę
w Akademii w Wiedniu, Florencji lub w Akademii św. Łukasza w Rzy-
mie. Również i w toku kształcenia akademickiego niezmiernie ważną rolę
odgrywał rysunek. W Akademii Francuskiej rzeźbiarzy uczono najpierw
rysunku, co wiązało się z rolą, jaką przypisywano pojęciu dessin w klasy-
cznej teorii sztuki XVII wieku. Wykształcenie akademickie sprzyjało
dobrej znajomości wzorów antycznych, które kopiowano z odlewów gipso-
wych; w przypadku rzeźbiarzy kształconych w Rzymie dochodziła do tego
znajomość z autopsji oryginałów antycznych, co miało niewątpliwie istot-
ny wpływ na charakter stylowy ich dzieł. Natomiast w zakresie samego
wykonawstwa, kurs akademii niewiele wzbogacał umiejętności zawo-
dowe wyniesione ze szkolenia w warsztacie. Przewaga wykształcenia
akademickiego wśród rzeźbiarzy ostatniej ćwierci XVIII stulecia zadecy-
dowała o całkowitym zerwaniu więzi pomiędzy projektowaniem i wyko-
nywaniem modeli w gipsie i glinie, a ich realizacją w kamieniu, którą to
czynność pozostawiono wykonawcom posiadającym umiejętności czysto
rzemieślnicze. Sprzyjała temu również udoskonalona technika transpozycji
modelu w pełną skalę rzeźby i technika kopiowania posągów antycznych,
teoretycznie rozpracowana już przez Albertiego i Leonarda da Vinci,
a udoskonalona przez praktykę Akademii Francuskiej w Rzymie.
14

Montagu, op.cit., s. 2-3.