WARSZTAT BAROKOWEGO RZEŹBIARZA

137

Oczywiście, i rzeźbiarze projektowali ołtarze, epitafia czy figury ogro-
dowe, wystarczy przywołać nazwiska: Berniniego, Algardiego, Duques-
neya, Baptista Strauba, Raffaela Donnera, Baltasara Permosera czy Ig-
nacego Günthera. Rzeźbiarze-projektanci to przede wszystkim artyści
stale zatrudniani przez dwór lub klasztor, twórcy cieszący się szeroką re-
nomą lub działający na peryferiach kulturowych, gdzie nie napotykali na
znaczącą konkurencję architektów i budowniczych.
Tym niemniej redukcja roli rzeźbiarza w procesie realizacji wielkich
dzieł, w oczywisty sposób osłabiała ich motywację innowacyjną. Podpo-
rządkowanie się obcym projektom wymagało od rzeźbiarza raczej rozwi-
niętych zdolności adaptacyjnych niźli pielęgnowania indywidualnego stylu.
Przyjęcie przez zleceniodawcę projektu do realizacji nie oznaczało by-
najmniej, że jego wykonanie będzie przekazane w ręce projektanta. Gro-
madzone w wyniku konkursu lub kilku równoległych zleceń projekty po-
zostawały do dyspozycji zleceniodawcy i od niego wyłącznie zależał wybór
realizatora lub realizatorów. Często też projekty te stanowiły materiał do
ostatecznego opracowania tematu, które zlecano innemu rzeźbiarzowi.
Charakterystycznym przykładem może być przebieg realizacji figury św.
Jana Nepomucena na Moście Karola w Pradze, do której rysunkowy pro-
jekt wykonał architekt Jean Baptiste Mathey, bozzetto - rzeźbiarz Mat-
thias Rauchmiller, pełnowymiarowy model dla realizacji odlewu - inny
rzeźbiarz, Jan Brokoff, a sam odlew był dziełem norymberskiej pracowni
Herolda72. Ferdynand Tietz, wykonując nagrobek Franza Georga von
Schonborna w katedrze w Trewirze, realizował projekt Hansa Johanna
Wilhelma von der Auwera73.
W przypadku wielkich zamówień wymagających udziału znacznej licz-
by wykonawców, częstym zjawiskiem było angażowanie do realizacji pro-
jektu niejednego zespołu, lecz kilku warsztatów lub „podzlecanie” części
pracy różnym warsztatom, specjalistom (stolarzom, kamieniarzom, od-
lewnikom) lub rzeźbiarzom. Wszystkie wielkie i prestiżowe projekty Ber-
niniego realizowali rzeźbiarze nie powiązani z nim zależnością warszta-
tową, lecz ofiarowujący swe usługi na wolnym rynku wykonawczym, tak
zwani giovani lub operarij: Antonio Raggi, Domenico i Giovanni de Rossi,
Domenico Prestinari, Giovanni Battista Morelli, Antonio i Cosimo Fan-
celli, Ercole Ferratta, Andrea Bolgi i in.74
Niektórzy z nich, z biegiem czasu, uzyskiwali dla swoich pracowni
status wziętych warsztatów rzeźbiarskich (Ercole Ferratta), inni pozosta-
wali na trwałe w roli jedynie realizatorów.
72 Johannes von Nepomuk 1393-1993. Katalog Bayerisches Nationalmuseum München
1993, s. 114-123, poz. kat. 24-27.
73 B. W. Lindemann, Zeichen und Modell in Oeuvre des F. Tietz, (w:) Studien zur
Werkstattpraxis..., s. 64.
74 Montagu, Roman Baroque Sculpture..., s. 126-150.