DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kalinowski, Konstanty: Warsztat barokowego rzeźbiarza: uwagi wstępne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0140
138
KONSTANTY KALINOWSKI
Wykonanie, na początku XVIII wieku, wystroju barokowego kościoła
klasztornego w Kamieńcu Ząbkowickim było dziełem trzech pracujących
równocześnie warsztatów rzeźbiarskich - Krzysztofa Königera, Tomasza
Weissfeldta i Antoniego Jörga, przy czym rolę koordynatora spełniał, jak
się wydaje, Krzysztof Königer75. We Lwowie w XVIII wieku rzeźbiarze —
kierownicy samodzielnych warsztatów, podejmując większe i bardziej
pracochłonne zlecenia łączyli się w „bractwa” - czasowo zawiązywane
spółki ponoszące odpowiedzialność za prawidłowe i terminowe wykona-
nie pracy76.
Jak więc, w świetle powyższych uwag, wyglądał problem innowacyjno-
ści rzeźby barokowej? Momentem decydującym był styk praktyki war-
sztatowej ze sferą odbioru dzieła, zarówno przez zleceniodawców, jak i
ogół odbiorców77.
Dla XVII i XVIII wiecznych odbiorców dzieł plastycznych rzeźba była
głównie nośnikiem określonych przez jej ikonografię treści religijnych,
filozoficznych lub politycznych. Forma wizualna dzieła nie miała chara-
kteru autonomicznego, była przede wszystkim środkiem służącym do
przekazania w możliwie adekwatny sposób określonego przesłania. Po-
zbawiona w sferze odbioru cech indywidualnych, odczytywana była wraz
z zawartą w niej treścią i nie funkcjonowała w świadomości odbiorców ja-
ko zjawisko czysto estetyczne, jako wyraz ekspresji jednostki twórczej.
Dowodzi tego m.in. ambiwalentny stosunek do problemu autorstwa dzie-
ła, co miało, oczywiście, także swe korzenie w kolektywnym i przeważnie
anonimowym charakterze realizacji. Nie znaczy to jednak, że nie dostrze-
gano różnic czy zmian zachodzących w stylistyce lub niekiedy takich
zmian nie postulowano. Forma miała jednak przede wszystkim służyć
możliwie najlepszemu przekazywaniu zawartych w dziele rzeźbiarskim
treści, stąd też musiała stosować się do oczekiwań wizualnych odbiorców,
podporządkowując swój styl obowiązującym zasadom retoryki i teatralno-
ści. Dla odbiorcy strona formalna dzieła miała znaczenie drugorzędne,
koncentrował się on bowiem nie na odbiorze estetycznym formy, lecz na
emocjonalnym lub racjonalnym odczytaniu przesłania zawartego w dzie-
le. Uwagi i postulaty zleceniodawców i ich doradców dotyczyły w zasadzie
75 Kalinowski, Rzeźba barokowa..., s. 154-164, 198-199.
76 Gębarowicz, op. cit., s.20
77 J. M. Łotman, Kunst als Sprache. Untersuchungen zum Zeichencharakter von Lite-
ratur und Kunst. Leipzig 1981, zwłaszcza część: Theorie und Methodologie, 1. Kultur-Infor-
mation-Sprache, s. 23-24, jak również rozwinięcie tego problemu na gruncie badań litera-
turoznawczych - M. Głowiński, Style odbioru, Kraków 1976. O funkcjonowaniu na
Śląsku w XVIII w. różnych stylów odbioru, por. K. Kalinowski, Kunstzentrum und Pro-
vinz. Wien und die Schlesische Kunst des 18. Jahrhunderts, (w:) Wien und der europäische
Barock.. Acta XXV Internationaler Kongress für Kunstgeschichte, Wien 1983, t. 7, s. 103-
110; także Kalinowski, Rzeźba barokowa..., s. 261-264.
KONSTANTY KALINOWSKI
Wykonanie, na początku XVIII wieku, wystroju barokowego kościoła
klasztornego w Kamieńcu Ząbkowickim było dziełem trzech pracujących
równocześnie warsztatów rzeźbiarskich - Krzysztofa Königera, Tomasza
Weissfeldta i Antoniego Jörga, przy czym rolę koordynatora spełniał, jak
się wydaje, Krzysztof Königer75. We Lwowie w XVIII wieku rzeźbiarze —
kierownicy samodzielnych warsztatów, podejmując większe i bardziej
pracochłonne zlecenia łączyli się w „bractwa” - czasowo zawiązywane
spółki ponoszące odpowiedzialność za prawidłowe i terminowe wykona-
nie pracy76.
Jak więc, w świetle powyższych uwag, wyglądał problem innowacyjno-
ści rzeźby barokowej? Momentem decydującym był styk praktyki war-
sztatowej ze sferą odbioru dzieła, zarówno przez zleceniodawców, jak i
ogół odbiorców77.
Dla XVII i XVIII wiecznych odbiorców dzieł plastycznych rzeźba była
głównie nośnikiem określonych przez jej ikonografię treści religijnych,
filozoficznych lub politycznych. Forma wizualna dzieła nie miała chara-
kteru autonomicznego, była przede wszystkim środkiem służącym do
przekazania w możliwie adekwatny sposób określonego przesłania. Po-
zbawiona w sferze odbioru cech indywidualnych, odczytywana była wraz
z zawartą w niej treścią i nie funkcjonowała w świadomości odbiorców ja-
ko zjawisko czysto estetyczne, jako wyraz ekspresji jednostki twórczej.
Dowodzi tego m.in. ambiwalentny stosunek do problemu autorstwa dzie-
ła, co miało, oczywiście, także swe korzenie w kolektywnym i przeważnie
anonimowym charakterze realizacji. Nie znaczy to jednak, że nie dostrze-
gano różnic czy zmian zachodzących w stylistyce lub niekiedy takich
zmian nie postulowano. Forma miała jednak przede wszystkim służyć
możliwie najlepszemu przekazywaniu zawartych w dziele rzeźbiarskim
treści, stąd też musiała stosować się do oczekiwań wizualnych odbiorców,
podporządkowując swój styl obowiązującym zasadom retoryki i teatralno-
ści. Dla odbiorcy strona formalna dzieła miała znaczenie drugorzędne,
koncentrował się on bowiem nie na odbiorze estetycznym formy, lecz na
emocjonalnym lub racjonalnym odczytaniu przesłania zawartego w dzie-
le. Uwagi i postulaty zleceniodawców i ich doradców dotyczyły w zasadzie
75 Kalinowski, Rzeźba barokowa..., s. 154-164, 198-199.
76 Gębarowicz, op. cit., s.20
77 J. M. Łotman, Kunst als Sprache. Untersuchungen zum Zeichencharakter von Lite-
ratur und Kunst. Leipzig 1981, zwłaszcza część: Theorie und Methodologie, 1. Kultur-Infor-
mation-Sprache, s. 23-24, jak również rozwinięcie tego problemu na gruncie badań litera-
turoznawczych - M. Głowiński, Style odbioru, Kraków 1976. O funkcjonowaniu na
Śląsku w XVIII w. różnych stylów odbioru, por. K. Kalinowski, Kunstzentrum und Pro-
vinz. Wien und die Schlesische Kunst des 18. Jahrhunderts, (w:) Wien und der europäische
Barock.. Acta XXV Internationaler Kongress für Kunstgeschichte, Wien 1983, t. 7, s. 103-
110; także Kalinowski, Rzeźba barokowa..., s. 261-264.