DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Skalska, Agnieszka: "Dziewczynka z chryzantemami" Olgi Boznańskiej-osaczona: uwagi o spojrzeniu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0147
DZIEWCZYNKA z CHRYZANTEMAMI OLGI BOZNAŃSKIEJ - OSACZONA
145
Do tego właśnie problemu sprowadza się definicja portretu. Jego roz-
wiązanie powstaje dzięki uwzględnieniu funkcjonowania wizerunku
indywidualności pomiędzy koncentracją na niej samej a odniesieniem do
świata. Autocharakterystyka nie jest możliwa bez komentarza z zew-
nątrz. Definicja portretu jest każdorazowo aktualizowana przez kolejne
artystyczne realizacje, a także przez kolejne sposoby recepcji. Widz jest
bowiem za każdym razem nowym elementem zewnętrzności, która - w
pewnym stopniu (poprzez „podobieństwo”) konstytuuje tożsamość postaci.
Zajmijmy miejsce naprzeciw jednego z portretów Olgi Boznańskiej.
W Muzeum Narodowym w Krakowie znajduje się namalowana w roku
1894 Dziewczynka z chryzantemami. Miejsce przed tym obrazem jest już
określone przez ślady przeszłych recepcji. Uznawany jest on bowiem za
jedno z najwybitniejszych osiągnięć artystki. Badacze, jak Ostrowska-
Kębłowska, zwracają uwagę na jego wartości kolorystyczne i kompozycyj-
ne. Obraz ten powstał w okresie monachijskim (1886-1898), kiedy Bo-
znańska studiowała malarstwo w prywatnej szkole Karola Kircheldorfa,
później (od 1888 roku) w szkole Wilhelma Dürra. Według Blum, wpływy
szkoły monachijskiej łączą się w portrecie Dziewczynki z oddziaływaniem
malarstwa Whistlera. Obraz ten, jak twierdzi Blum, jest jednak znakiem
indywidualności malarskiej artystki. Autorka przeprowadziła analizę ko-
lorystyki obrazu opartej na stopniowaniu szarości. Uznaje ona ten port-
ret za przykład malarstwa walorowego, a ograniczenie palety do kilku to-
nów uznaje za wpływ malarstwa Whistlera właśnie. Blum zwraca uwagę
na „elementy psychologiczne, tchnące powiewem modernizmu”8. Przypo-
mina słowa Williama Rittera z tekstu zamieszczonego w paryskiej „Ga-
zette des Beaux-Arts”, który skupił się w opisie obrazu na „dziwnych,
niepokojących oczach, jakby kroplach atramentu, które zdają się wylewać
na chorobliwie bladą twarz, współczesny ideał postaci Maeterlincka. (...)
ta przerażająca dziewczynka, tak jasna i biała, że budzi dreszcz (,..)”9.
Blum potwierdza wpływ poezji na malarstwo Boznańskiej, a jej stosunek
do epoki określa następująco: „Modernizm to [dla niej] nie tylko linia nie-
spokojna, forma poruszona, odpowiednie zespoły barw, ale i treści głęb-
sze, przesiąknięte niepokojem i przewrażliwieniem”10.
Zachowując w pamięci relacje z kontaktu z Dziewczynką wypowiadane
lub zapisywane przez innych, znajdźmy swoje miejsce naprzeciwko jej
portretu. Obraz zatrzymuje widza. Bardziej niż na którymkolwiek innym
płótnie Olgi Boznańskiej powodem skupienia naszej uwagi oraz jej
źródłem jest spojrzenie postaci. Sprawia ono, że stajemy przed obrazem
8 H. Blum, Olga Boznańska, Warszawa 1974, s. 18.
9 W. Ritter, „Gazette des Beaux-Arts”, nr 1 Paris 1896; cytat za H. Blum, op.cit., s. 18.
10 H. Blum, op.cit., s. 18.
145
Do tego właśnie problemu sprowadza się definicja portretu. Jego roz-
wiązanie powstaje dzięki uwzględnieniu funkcjonowania wizerunku
indywidualności pomiędzy koncentracją na niej samej a odniesieniem do
świata. Autocharakterystyka nie jest możliwa bez komentarza z zew-
nątrz. Definicja portretu jest każdorazowo aktualizowana przez kolejne
artystyczne realizacje, a także przez kolejne sposoby recepcji. Widz jest
bowiem za każdym razem nowym elementem zewnętrzności, która - w
pewnym stopniu (poprzez „podobieństwo”) konstytuuje tożsamość postaci.
Zajmijmy miejsce naprzeciw jednego z portretów Olgi Boznańskiej.
W Muzeum Narodowym w Krakowie znajduje się namalowana w roku
1894 Dziewczynka z chryzantemami. Miejsce przed tym obrazem jest już
określone przez ślady przeszłych recepcji. Uznawany jest on bowiem za
jedno z najwybitniejszych osiągnięć artystki. Badacze, jak Ostrowska-
Kębłowska, zwracają uwagę na jego wartości kolorystyczne i kompozycyj-
ne. Obraz ten powstał w okresie monachijskim (1886-1898), kiedy Bo-
znańska studiowała malarstwo w prywatnej szkole Karola Kircheldorfa,
później (od 1888 roku) w szkole Wilhelma Dürra. Według Blum, wpływy
szkoły monachijskiej łączą się w portrecie Dziewczynki z oddziaływaniem
malarstwa Whistlera. Obraz ten, jak twierdzi Blum, jest jednak znakiem
indywidualności malarskiej artystki. Autorka przeprowadziła analizę ko-
lorystyki obrazu opartej na stopniowaniu szarości. Uznaje ona ten port-
ret za przykład malarstwa walorowego, a ograniczenie palety do kilku to-
nów uznaje za wpływ malarstwa Whistlera właśnie. Blum zwraca uwagę
na „elementy psychologiczne, tchnące powiewem modernizmu”8. Przypo-
mina słowa Williama Rittera z tekstu zamieszczonego w paryskiej „Ga-
zette des Beaux-Arts”, który skupił się w opisie obrazu na „dziwnych,
niepokojących oczach, jakby kroplach atramentu, które zdają się wylewać
na chorobliwie bladą twarz, współczesny ideał postaci Maeterlincka. (...)
ta przerażająca dziewczynka, tak jasna i biała, że budzi dreszcz (,..)”9.
Blum potwierdza wpływ poezji na malarstwo Boznańskiej, a jej stosunek
do epoki określa następująco: „Modernizm to [dla niej] nie tylko linia nie-
spokojna, forma poruszona, odpowiednie zespoły barw, ale i treści głęb-
sze, przesiąknięte niepokojem i przewrażliwieniem”10.
Zachowując w pamięci relacje z kontaktu z Dziewczynką wypowiadane
lub zapisywane przez innych, znajdźmy swoje miejsce naprzeciwko jej
portretu. Obraz zatrzymuje widza. Bardziej niż na którymkolwiek innym
płótnie Olgi Boznańskiej powodem skupienia naszej uwagi oraz jej
źródłem jest spojrzenie postaci. Sprawia ono, że stajemy przed obrazem
8 H. Blum, Olga Boznańska, Warszawa 1974, s. 18.
9 W. Ritter, „Gazette des Beaux-Arts”, nr 1 Paris 1896; cytat za H. Blum, op.cit., s. 18.
10 H. Blum, op.cit., s. 18.