Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (7.1995)

Mariusz Bryl

NEW ART HISTORY: NAUKA, POLITYKA, OBYCZAJ

Pojęciem New Art History (NAH) określa się wszystkie te zjawiska
w anglo-amerykańskiej historii sztuki, które w ciągu ostatnich dwudzie-
stu lat kwestionowały w jakiś sposób dotychczasowy, tradycyjny model
uprawiania naszej dyscypliny. Strukturalizm i poststrukturalizm, mar-
ksizm i neomarksizm, psychoanaliza i neopsychoanaliza, feminizm i gen-
der studies, semiotyka i dekonstrukcja - oto perspektywy badawcze kon-
stytuujące NAH. Samo powyższe wyliczenie pokazuje, że trudno byłoby
znaleźć dla tych wszystkich perspektyw wspólny mianownik teoretyczny
na gruncie historii sztuki. Problem tkwi nie tylko w tym, że orientacje te
niejednokrotnie pozostają ze sobą w ostrym sporze, ale też w tym, że pod-
legają one nieustannej ewolucji, która sprawia, że zmieniają się też ich
wzajemne, skomplikowane zazwyczaj relacje. Ta zróżnicowana i dynami-
czna struktura wewnętrzna NAH nie poddaje się łatwo porządkującej
analizie w kategoriach „historii idei”, która mogłaby zaowocować ukon-
kretnioną definicją NAH jako integralnego, wyodrębnionego spośród in-
nych zjawiska1. Celem niniejszego tekstu nie jest też poszukiwanie ta-
kiej, formułowanej ,,od wewnątrz” definicji NAH, ale ukazanie funkcjo-
nowania NAH na zewnątrz naszej dyscypliny, w obszarze dyskusji na te-
mat tzw. kryzysu humanistyki zachodniej, a w szczególności - kryzysu
tradycyjnego modelu kształcenia humanistycznego na uniwersytetach
amerykańskich. W tym to obszarze bowiem, pojęcie NAH - dalekie od
jednoznaczności, gdy pozostajemy na gruncie historii sztuki - uległo
stereotypizacji, zaczęło funkcjonować na zasadzie „etykietki”. Uwikłany
w dyskusję polityczną („spór o humanistykę” jest, jak zobaczymy, spo-
rem par excellence politycznym) termin NAH traci swój walor opisowy,

1 Por. E. Gieysztor-Miłobędzka, Historia sztuki dzisiaj - stan dyscypliny, (w:)
T. Kostyrko, (red.), Dokąd zmierza współczesna humanistyka, Warszawa 1994.