Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (7.1995)

186

MARIUSZ BRYL

staje się określeniem wartościującym, którego użycie sygnalizuje zamiar
ideowego zaszufladkowania, a nie pogłębionej, merytorycznej analizy
przywoływanego fenomenu, w całym jego bogactwie i wewnętrznej dyna-
mice.
Należy jednak podkreślić, że takie funkcjonowanie NAH ma swe
źródło nie tylko w ,,złych intencjach” jej ideowych przeciwników, ale rów-
nież w niej samej: w radykalnym charakterze formułowanych w jej ra-
mach programów przebudowy tradycyjnej historii sztuki. Nadużycia in-
terpretacyjne czy manipulacje wynikające z uwikłania NAH przez jej
krytyków w szerszą debatę polityczną - to jeden aspekt opisywanego w
niniejszym artykule zjawiska. Drugim jego aspektem jest - jeśli można
to tak określić - „polityczna intencja”, związana z narodzinami NAH
i stanowiąca po dzień dzisiejszy jeden z najbardziej charakterystycznych
rysów tej formacji. Marksistowski, antykapitalistyczny impuls, uzupeł-
niony przez feministyczny antypatriarchalizm, od początku określiły poli-
tyczny wymiar NAH. Zakwestionowanie tradycyjnego paradygmatu hi-
storii sztuki motywowane było „klasowo” i „płciowo” i rozumiane jako
podważenie dominacji „burżuazyjnej” i „męskiej” historii sztuki. Ten po-
lityczny radykalizm NAH budził (i budzi nadal) opór wśród historyków
sztuki nastawionych bardziej tradycyjnie, ale też, co należy zaznaczyć,
wywołuje dyskusje w ramach samej NAH. W niniejszym artykule, powtó-
rzmy to raz jeszcze, nie będziemy się w zasadzie zajmować owymi we-
wnętrznymi polemikami: czy to między konserwatystami i „nowymi hi-
storykami sztuki”, czy to kontrowersjami pośród tych ostatnich.
Przedmiotem naszych rozważań będzie sposób recepcji NAH poza grani-
cami historii sztuki, jej niejako zewnętrzna (w odróżnieniu od wewnętrz-
nej) „polityzacja”, polegająca na politycznym sfunkcjonalizowaniu feno-
menu NAH w kontekście toczącego się w USA „sporu o humanistykę”.
Zanim jednak przejdziemy do prezentacji owego sporu i charakterystyki
miejsca, jakie zajmuje w nim NAH, poświęćmy nieco uwagi problemowi
genezy i próbom autodefinicji NAH, formułowanym przez jej protagoni-
stów.

I. NEW ART HISTORY: GENEZA I PRÓBY AUTODEFINICJI
Wśród piszących o genezie pojęcia „New Art History” panuje zgod-
ność: po raz pierwszy publicznie użyto tego terminu w tytule konferencji
zorganizowanej przez czasopismo „Block” (i jego wydawcę Middlesex Po-
lytechnic) w 1982 roku. Przy czym, dokładny tytuł brzmiał „The New Art
History?” - znak zapytania wskazywał na niepewność organizatorów co
do tego, czy narastające od połowy lat siedemdziesiątych tendencje rewi-