DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Bryl, Mariusz: New Art History: nauka, polityka, obyczaj
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0209
NEW ART HISTORY: NAUKA, POLITYKA, OBYCZAJ
207
um nuklearnej rodziny i okresie wyłaniania się burżuazji jako hegemoni-
stycznej klasy społecznej, istniał indywidualizm i jednostkowe podmioty.
Ale dzisiaj, w epoce kapitalizmu korporacyjnego, tak zwanego człowieka
organizacji, biurokracji tak w biznesie, jak w państwie, eksplozji demo-
graficznej - dzisiaj, ten stary burżuazyjny jednostkowy podmiot już nie
istnieje”. Drugie stanowisko, radykalne, „poststrukturalistyczne”, doda-
je: „burżuazyjny jednostkowy podmiot nie tylko jest sprawą przeszłości,
ale jest również mitem; on nigdy tak naprawdę nie istniał; nigdy nie było
autonomicznych podmiotów tego typu. Konstrukt ten jest raczej filozofi-
czną i kulturową mistyfikacją, pełniącą funkcję perswazyjną: miał prze-
konywać ludzi, że «posiadają» jednostkowe podmioty i wyjątkową osobo-
wą tożsamość”.
Przytaczając rozważania Jamesona jako zaplecze ideowe książki Al-
pers, Kramer uważa za nieistotne, które z tych dwóch stanowisk zajmuje
autorka (najprawdopodobniej to pierwsze - przypuszcza krytyk). „Istot-
ny jest fakt, że to właśnie ta polityczna interpretacja pojęcia jednostki
i roli Rembrandta w rozwoju tej koncepcji stanowi prawdziwy temat
Rembrandt’s Enterprise”^. Obrona idei jednostkowego podmiotu, pojęcia
indywiduum, koncepcji osobowej tożsamości i integralności - stanowią je-
den z kluczowych momentów konserwatywnej krytyki. Roger Kimball,
drugi - obok Kramera - czołowy publicysta „The New Criterion”, zaata-
kował w tym kontekście innego wybitnego „nowego” historyka sztuki -
Michaela Frieda40. Z tym że zarzut politycznie motywowanej dekonstru-
kcji podmiotu zastąpiony został oskarżeniem o uprawianie „prywatnej
gry hermeneutycznej”, prowadzącej do zakwestionowania z jednej strony
roli artysty jako podmiotu intencjonalnego, z drugiej zaś, udziału widza
jako podmiotu „zdroworozsądkowej” percepcji dzieła.
Michael Fried jest jednym z najwybitniejszych przedstawicieli tzw.
„formalistycznego” nurtu w ramach NAH. W swych pracach koncentruje
się nie tylko na kontekstualnych uwarunkowaniach dzieł sztuki, ale
przede wszystkim na ich strukturze wizualnej, poddawanej każdorazowo
39 Kramer proponuje potraktowanie pracy Alpers dodatkowo jako „alegorii politycznej
na temat stosunku sztuki do życia w naszych czasach”. Rembrandt w interpretacji autorki
przypomina bowiem, jego zdaniem, takich artystów, jak Andy Warhol. „Rembrandt jako
Warhol: taki jest los nawet największej sztuki, jeśli tak kategorycznie zostaje usunięta z
obszaru estetyki i zmuszona do pełnienia roli (...) w dialektyce kultury materialnej. Taki
również jest ponury los historii sztuki wtedy, gdy badanie sztuki przestaje być jej pier-
wszoplanowym zajęciem”.
40 R. Kimball, Academic selves, „The New Criterion”, December 1986. Jest to recen-
zja z antologii: T. C. Heller, M. Sosna, D. E. Wellbery, et alia, (eds.), Reconstructing
Individualism: Autonomy, Individuality, and the Self in Western Thought, Stanford 1986,
w której zamieszczono artykuł Frieda: Courbet’s Metaphysics: A Reading of,,The Quarry".
207
um nuklearnej rodziny i okresie wyłaniania się burżuazji jako hegemoni-
stycznej klasy społecznej, istniał indywidualizm i jednostkowe podmioty.
Ale dzisiaj, w epoce kapitalizmu korporacyjnego, tak zwanego człowieka
organizacji, biurokracji tak w biznesie, jak w państwie, eksplozji demo-
graficznej - dzisiaj, ten stary burżuazyjny jednostkowy podmiot już nie
istnieje”. Drugie stanowisko, radykalne, „poststrukturalistyczne”, doda-
je: „burżuazyjny jednostkowy podmiot nie tylko jest sprawą przeszłości,
ale jest również mitem; on nigdy tak naprawdę nie istniał; nigdy nie było
autonomicznych podmiotów tego typu. Konstrukt ten jest raczej filozofi-
czną i kulturową mistyfikacją, pełniącą funkcję perswazyjną: miał prze-
konywać ludzi, że «posiadają» jednostkowe podmioty i wyjątkową osobo-
wą tożsamość”.
Przytaczając rozważania Jamesona jako zaplecze ideowe książki Al-
pers, Kramer uważa za nieistotne, które z tych dwóch stanowisk zajmuje
autorka (najprawdopodobniej to pierwsze - przypuszcza krytyk). „Istot-
ny jest fakt, że to właśnie ta polityczna interpretacja pojęcia jednostki
i roli Rembrandta w rozwoju tej koncepcji stanowi prawdziwy temat
Rembrandt’s Enterprise”^. Obrona idei jednostkowego podmiotu, pojęcia
indywiduum, koncepcji osobowej tożsamości i integralności - stanowią je-
den z kluczowych momentów konserwatywnej krytyki. Roger Kimball,
drugi - obok Kramera - czołowy publicysta „The New Criterion”, zaata-
kował w tym kontekście innego wybitnego „nowego” historyka sztuki -
Michaela Frieda40. Z tym że zarzut politycznie motywowanej dekonstru-
kcji podmiotu zastąpiony został oskarżeniem o uprawianie „prywatnej
gry hermeneutycznej”, prowadzącej do zakwestionowania z jednej strony
roli artysty jako podmiotu intencjonalnego, z drugiej zaś, udziału widza
jako podmiotu „zdroworozsądkowej” percepcji dzieła.
Michael Fried jest jednym z najwybitniejszych przedstawicieli tzw.
„formalistycznego” nurtu w ramach NAH. W swych pracach koncentruje
się nie tylko na kontekstualnych uwarunkowaniach dzieł sztuki, ale
przede wszystkim na ich strukturze wizualnej, poddawanej każdorazowo
39 Kramer proponuje potraktowanie pracy Alpers dodatkowo jako „alegorii politycznej
na temat stosunku sztuki do życia w naszych czasach”. Rembrandt w interpretacji autorki
przypomina bowiem, jego zdaniem, takich artystów, jak Andy Warhol. „Rembrandt jako
Warhol: taki jest los nawet największej sztuki, jeśli tak kategorycznie zostaje usunięta z
obszaru estetyki i zmuszona do pełnienia roli (...) w dialektyce kultury materialnej. Taki
również jest ponury los historii sztuki wtedy, gdy badanie sztuki przestaje być jej pier-
wszoplanowym zajęciem”.
40 R. Kimball, Academic selves, „The New Criterion”, December 1986. Jest to recen-
zja z antologii: T. C. Heller, M. Sosna, D. E. Wellbery, et alia, (eds.), Reconstructing
Individualism: Autonomy, Individuality, and the Self in Western Thought, Stanford 1986,
w której zamieszczono artykuł Frieda: Courbet’s Metaphysics: A Reading of,,The Quarry".