DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Bryl, Mariusz: New Art History: nauka, polityka, obyczaj
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0215
NEW ART HISTORY: NAUKA, POLITYKA, OBYCZAJ
213
nowi pewien wspólny punkt odniesienia do przebiegających w zasadzie
niezależnie od siebie procesów wewnętrznej i zewnętrznej „etykietyza-
cji”. Niezależnie bowiem od ilości wewnętrznych „etykietek” w ramach
NAH, ich rosnący radykalizm może stanowić w oczach konserwatystów
„usprawiedliwienie” dla traktowania NAH jako jednolitego, „radykalne-
go ruchu” w historii sztuki51. W każdym razie ideowa radykalizacja róż-
norodnych orientacji konstytuujących NAH w połączeniu z nieprzejedna-
nym stanowiskiem konserwatystów nie rokuje nadziei na jakikolwiek,
choćby częściowy, kompromis w dającej się przewidzieć przyszłości.
Dla historyka sztuki najciekawszy jest oczywiście trzeci naukowo-
merytoryczny aspekt polemik wokół NAH. O ile dwa pierwsze nie stano-
wią specyfiki funkcjonowania akurat NAH w szerszym kontekście „sporu
o humanistykę” (aspekty: retoryczny i ideologiczny charakteryzują w je-
szcze większym stopniu polemiki wokół „poststrukturalizmu” w bada-
niach literackich), o tyle ten aspekt dotyczy - w proponowanym tu ujęciu
— wyłącznie naszej dyscypliny. Chodzi o zderzenie dwóch koncepcji histo-
rii sztuki jako nauki: konserwatywnej, której wykładnię dał S. J. Freed-
berg w programowym artykule O historii sztuki, zamieszczonym na ła-
mach „The New Criterion”52, i radykalnej, której sedno stanowi ciągła
modernizacja, wsparta - jak to ujął ostatnio Keith Moxey - „najbardziej
potężnymi i wpływowymi teoriami współczesności”53. Nie miejsce tutaj
na szczegółową analizę relacji obu przeciwstawnych koncepcji. Wskażmy
tylko na jedno miejsce wspólne: obie strony zgadzają się co do tego, że
teorie „poststrukturalistyczne” stanowią śmiertelne zagrożenie dla doty-
chczasowego paradygmatu historii sztuki.
Zgodność ta wspiera się na wspólnej dla obu stron przesłance: na
identycznym rozumieniu tego - przez jednych afirmowanego, przez dru-
gich kwestionowanego - paradygmatu. Inaczej mówiąc, to wspólna anglo-
amerykańska tradycja historii sztuki determinuje ramy toczącej się dys-
kusji. I tak na przykład, „estetyczny” wymiar sztuki rozumiany jest
przez obie strony identycznie, z tym, że dla konserwatystów posiada on
Feminist Theory and the Histories of Art Histories, „Gendres” 17, Fall 1993. Opublikowany
ostatnio tom Deconstruction and the Visual Arts: Art, Media, Architecture (P. Brunette,
D. Wills (eds.), Cambridge 1994) sankcjonuje pojęcie dekonstrukcji jako jedną z kluczo-
wych kategorii historii sztuki.
51 „Hegemonia ruchu - pisze Hilton Kramer - (...) staje się na tyle zupełna, że przyby-
sze na teren historii sztuki tracą nadzieję na zrobienie kariery, jeśli nierozważnie ujawnią
swoje odstępstwo od podstawowych założeń ruchu. Młodzi historycy sztuki - i wielu spo-
śród już niemłodych - staje obecnie przed wyborem między przyłączeniem się do stada
a poszukiwaniem zatrudnienia gdzie indziej” {Rembrandt as Warhol, op. cit.).
52 S. J. Freedberg, On art history, „The New Criterion”, September 1985.
53 K. Moxey, The Practice of Theory: Poststructuralism, Cultural Politics, and Art Hi-
story, Ithaka and London 1994, s. 25.
213
nowi pewien wspólny punkt odniesienia do przebiegających w zasadzie
niezależnie od siebie procesów wewnętrznej i zewnętrznej „etykietyza-
cji”. Niezależnie bowiem od ilości wewnętrznych „etykietek” w ramach
NAH, ich rosnący radykalizm może stanowić w oczach konserwatystów
„usprawiedliwienie” dla traktowania NAH jako jednolitego, „radykalne-
go ruchu” w historii sztuki51. W każdym razie ideowa radykalizacja róż-
norodnych orientacji konstytuujących NAH w połączeniu z nieprzejedna-
nym stanowiskiem konserwatystów nie rokuje nadziei na jakikolwiek,
choćby częściowy, kompromis w dającej się przewidzieć przyszłości.
Dla historyka sztuki najciekawszy jest oczywiście trzeci naukowo-
merytoryczny aspekt polemik wokół NAH. O ile dwa pierwsze nie stano-
wią specyfiki funkcjonowania akurat NAH w szerszym kontekście „sporu
o humanistykę” (aspekty: retoryczny i ideologiczny charakteryzują w je-
szcze większym stopniu polemiki wokół „poststrukturalizmu” w bada-
niach literackich), o tyle ten aspekt dotyczy - w proponowanym tu ujęciu
— wyłącznie naszej dyscypliny. Chodzi o zderzenie dwóch koncepcji histo-
rii sztuki jako nauki: konserwatywnej, której wykładnię dał S. J. Freed-
berg w programowym artykule O historii sztuki, zamieszczonym na ła-
mach „The New Criterion”52, i radykalnej, której sedno stanowi ciągła
modernizacja, wsparta - jak to ujął ostatnio Keith Moxey - „najbardziej
potężnymi i wpływowymi teoriami współczesności”53. Nie miejsce tutaj
na szczegółową analizę relacji obu przeciwstawnych koncepcji. Wskażmy
tylko na jedno miejsce wspólne: obie strony zgadzają się co do tego, że
teorie „poststrukturalistyczne” stanowią śmiertelne zagrożenie dla doty-
chczasowego paradygmatu historii sztuki.
Zgodność ta wspiera się na wspólnej dla obu stron przesłance: na
identycznym rozumieniu tego - przez jednych afirmowanego, przez dru-
gich kwestionowanego - paradygmatu. Inaczej mówiąc, to wspólna anglo-
amerykańska tradycja historii sztuki determinuje ramy toczącej się dys-
kusji. I tak na przykład, „estetyczny” wymiar sztuki rozumiany jest
przez obie strony identycznie, z tym, że dla konserwatystów posiada on
Feminist Theory and the Histories of Art Histories, „Gendres” 17, Fall 1993. Opublikowany
ostatnio tom Deconstruction and the Visual Arts: Art, Media, Architecture (P. Brunette,
D. Wills (eds.), Cambridge 1994) sankcjonuje pojęcie dekonstrukcji jako jedną z kluczo-
wych kategorii historii sztuki.
51 „Hegemonia ruchu - pisze Hilton Kramer - (...) staje się na tyle zupełna, że przyby-
sze na teren historii sztuki tracą nadzieję na zrobienie kariery, jeśli nierozważnie ujawnią
swoje odstępstwo od podstawowych założeń ruchu. Młodzi historycy sztuki - i wielu spo-
śród już niemłodych - staje obecnie przed wyborem między przyłączeniem się do stada
a poszukiwaniem zatrudnienia gdzie indziej” {Rembrandt as Warhol, op. cit.).
52 S. J. Freedberg, On art history, „The New Criterion”, September 1985.
53 K. Moxey, The Practice of Theory: Poststructuralism, Cultural Politics, and Art Hi-
story, Ithaka and London 1994, s. 25.