Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (7.1995)

PRZEKŁADY

René Huyghe

POETYKA VERME ERA*

Bywają obrazy wznoszące się przed nami jak zjawy, wybuchające jak
krzyk; są i takie, które stają w poprzek spojrzenia niczym piękne budow-
le; inne brzmią jak wyznania; inne jeszcze są po prostu nieme, gdyż nic
nie mają do powiedzenia.
Obrazy Vermeera są ściszone i pełne oczekiwania. Ich bogactwo tkwi
w nich samych, spokojne, powściągliwe; nie uzewnętrznia się, nie narzu-
ca, nie prowokuje; spoczywa, niezmącone, wewnątrz nich; podobne do uś-
pionej toni, czeka, by pochylić się nad nim i pogrążyć z wolna w uroku, ja-
ki bije z jego głębi.
Bogactwo tych obrazów przyciąga i jednocześnie oddala się, nieprze-
niknione. Przypomina obracaną w palcach perłę - gładką, świetlistą
i zwartą.
Perła... Świat doskonały, zamknięty - zamknięty emanującą z niewi-
dzialnego ośrodka kulistością, która wciągając w swe centrum, broni jed-
nak dostępu do niego całą promieniującą spokojem powierzchnią. Jak
różna jest perła od wszelkich innych klejnotów! Lśni, promieniuje, a prze-
cież nie rzuca żadnych iskier, żadnych błysków; skrzenie się jest jej obce.
Światło, ale raczej księżycowe niż słoneczne; perła zawiera światłość, jest
jej niemą obecnością. Nie szafuje sobą; nie jest, jak diament, spazmatycz-
na i oślepiająca. Wobec diamentu jest jak Budda o przymkniętych oczach,
o zaciśniętych, ale ożywionych uśmiechem ustach: jak ów być może naj-
wznioślejszy i najbardziej porywający z apostołów, który rozsiewał wokół
uduchowienie, nie czyniąc nic, aby je głosić. Jakże ściśle kojarzy się Bud-

Uwaga tłumaczy: Panu Profesorowi René Huyghe składamy serdeczne podziękowanie
za wyrażenie zgody na tłumaczenie jego eseju. Esej ten, zatytułowany La poétique de
Vermeer, opublikowany był w monografii Vermeera pióra A. B. Vriesa, Jan Vermeer de Delft,
Paris 1948, Editions Pierre Tisné, s. 83-122. W tłumaczeniu pominięte zostały przypisy.