Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (7.1995)

276

OMÓWIENIA I RECENZJE

zrozumienia, że tworzony obraz przeszłości jest wynikiem sytuacyjności rela-
cji pomiędzy przeszłością i teraźniejszością.
3) Zabiegi technologiczne realizujące dążenie do prawdy archeologicznej. Bap-
ty analizuje tutaj sposoby realizacji woli prawdy. Nie można twierdzić, że jaki-
kolwiek rodzaj prawdy o przeszłości został kiedykolwiek zrealizowany. Sposobem
dochodzenia do prawdy o pradziejach, a tym samym potwierdzaniem tożsamości
archeologii, jest dążenie do - ni mniej, ni więcej - potwierdzania samej tylko toż-
samości dyscypliny. Znaczenia nadawane przeszłości są sytuowane na
płaszczyźnie, która ma niewiele wspólnego z właściwym ‘archeologicznym’ znacze-
niem. Oprócz tego strategię pisanych przez archeologów tekstów postrzega jako
synonimiczną z samą ‘prawdą’, a nie z jej poszukiwaniem. Archeologia nie jest
w stanie, konkluduje, odkryć prawdy o przeszłości, jako realizacji własnych celów.
Ostatni artykuł w tej części został napisany przez Kevina Walsha i zatytuło-
wany: The Post-Modern Threat of the Past. Autor rozpatruje w nim zagrożenia
jakie niesie potencjalnie postmodernizm dla archeologii. Zagrożenia rysują się
w związku z tym, że przeszłość jest prezentowana opinii publicznej w postaci ‘te-
kstu’, który zgodnie z doktryną poststrukturalistyczną, posiada rozmaite znacze-
nia dla różnych odbiorców. Skutkiem tego może być, w odbiorze społecznym, na-
zbyt dowolne kreowanie rozmaitych znaczeń. Problem ten jest szczególnie
widoczny w sposobach prezentacji przeszłości w centrach dziedzictwa kulturowe-
go, które jawią się często Walshowi jako ‘koszmary postmodernistyczne’. Tworzy
się tam często surrealistyczne i powierzchowne wyobrażenia przeszłości, np.
Irish Lige Viking Centre w Dublinie. Wynika to z dowolnego łączenia ze sobą
różnych elementów, pochodzących często z oderwanych od siebie kontekstów. Ta-
ka strategia spowodowana jest koniecznością zapewnienia atrakcyjności ‘produ-
ktu’ archeologicznego w warunkach konkurencji wolnorynkowej w świecie rozry-
wki. W kontekście tych zagrożeń autor wskazuje na sposób ich przezwyciężenia.
Widzi archeologa w roli eksperta, który będzie odpowiedzialny za to, aby przed-
mioty z przeszłości umieszczane były w kontekście zbliżonym, w największym
możliwym stopniu, do kontekstu oryginalnego. Dopiero taka ich konfiguracja,
najpełniej odpowiadająca ich pierwotnemu układowi, winna być poddana perce-
pcji społecznej, którą nadal, co podtrzymuje, winien charakteryzować pluralizm
odczytywań i nadawania sensów i znaczeń.
Książkę kończy komentarz pióra Michaela Shanksa. Praca daje wyczerpujący
przegląd problematyki podejmowanej w ramach nurtu określanego wspólnym mia-
nem poststrukturalizmu. Ukazuje wpływ tej refleksji na postrzeganie i sposób upra-
wiania archeologii. Prezentowane artykuły odnoszą się w szczególności do następu-
jących problemów konstytuujących archeologię poststrukturalistyczną: tekstual-
ność, sposoby odczytywania tekstu, relacje pomiędzy elementem oznaczanym
a oznaczającym, rola odbiorcy, problem usytuowania archeologii we współczesnym
społeczeństwie oraz wpływu tego usytuowania na sposoby tworzenia wiedzy o prze-
szłości. Autorzy poszczególnych prac odwołują się przy tym do różnych tradycji w ra-
mach tego ruchu. Najbardziej czytelne są odniesienia do prac Michela Foucaulta,
Jacquesa Derridy, a także Fryderyka Nietzschego, Rolanda Barthesa, Gilles Deleu-
ze’a, Zygmunta Freuda, Jacques Lacana czy Julii Kristeyy. Zbiór artykułów, zebra-
nych w pracy, podejmuje najważniejsze problemy tego nurtu, nie jest jednak syste-