OMÓWIENIA I RECENZJE

277

matycznym wykładem i trudno traktować go w kategoriach podręcznika. Uważ-
na lektura pozwala jednakże na zorientowanie się, jakie są najistotniejsze konse-
kwencje przełomu poststrukturalistycznego w archeologii.
Dyskusja w obrębie archeologii poststrukturalistycznej pokazała, że archeolo-
gia przeszła próg, który możemy uznać za drugi z kolei okres utraty niewinności.
Podczas gdy pierwsza utrata niewinności, tak klarownie przedstawiona przez
Davida Clarke’a2, dotyczyć miała pozbycia się naiwności metodologicznej, ta
druga, będąca konsekwencją omawianego tutaj nurtu badawczego, polega na
pozbyciu się złudzeń co do możliwości kreowania ‘prawdziwych’ wyobrażeń
o przeszłości. Utrata tej niewinności i jej konsekwencje w ocenie kondycji arche-
ologii i archeologów zostały w wyraźny sposób zaznaczone w rozważaniach auto-
rów prac zawartych w omawianym tomie.
Wskazać należy także na pewne ułomności pracy. Zakładając, że odbiorcą
książki jest archeolog, można stwierdzić, iż zdecydowanie za mało w niej archeo-
logii. Nie wydaje się, aby szczegółowa dyskusja z luminarzami poststrukturali-
zmu, z jaką spotykamy się w niektórych pracach, szczególnie w części pierwszej,
czy szczegółowa analiza krytyczna ich prac była konieczna dla zarysowania kon-
sekwencji, jakie one niosą dla archeologii. Poza tym nie wydaje się, aby wnosiły
one coś nowego do dyskusji toczącej się w kręgu filozofów i kulturoznawców.
W tym kontekście przesadne jest epatowanie odbiorcy paradą nazwisk, nadmia-
rem cytatów oraz nazbyt skomplikowanym niekiedy językiem. Być może jest to
świadectwo czasu. Aby mówić o konsekwencjach poststrukturalizmu w archeolo-
gii, trzeba najpierw przejść okres przyswajania, oswajania, zapoznawania się
z aparaturą pojęciową, sposobem myślenia i argumentowania charakterystycz-
nymi dla filozofów identyfikowanych z tym nurtem współczesnej humanistyki.
Percepcja tych idei w polskiej archeologii, jak dotychczas, jest znikoma. Ten
brak spowodowany jest przede wszystkim nieznajomością problematyki i niechę-
cią jej bliższego poznania w kręgu polskich archeologów. Problemy, które poru-
sza poststrukturalizm dotyczą jednak istoty archeologii i jej kondycji jako samo-
dzielnej dyscypliny badawczej. Konfrontacja z nimi wydaje się być nieunikniona,
także zapewne dla polskiej archeologii. Czy będzie miała ona miejsce dopiero
wtedy gdy Polska stanie się ‘rozwiniętym krajem późnego kapitalizmu’?
Arkadiusz Marciniak

D. Clarke, Archaeology: the Loss of Innocence, „Antiquity” voi. 47, p. 6-18.

2