Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (8.1997)

ROZPRAWY

Adam S. Labuda

NIEMIECKIE DZIEDZICTWO
HISTORYCZNO-ARTYSTYCZNE W POLSCE
SĄDY, STEREOTYPY I OPINIE PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

Dziedzictwo historyczno-artystyczne nie jest nigdzie na świecie ukła-
dem statycznym. Siłą wpływającą w sposób istotny na zachowywanie,
przekształcanie i jakże często - niszczenie owego dziedzictwa jest ludzka
świadomość, a w jej obrębie przekonania co do wkładu w nie narodów,
klas społecznych czy religii. W przekonaniach tych zawarte jest rzeczywi-
ste doświadczenie, często jednak składają się na nie stereotypy o pozy-
tywnym lub negatywnym zabarwieniu. Nie inaczej jest w przypadku
wzajemnych o sobie wyobrażeń Niemców i Polaków. Okres II wojny świa-
towej pozostawił w tej dziedzinie szczególny ślad. Szkic niniejszy stanowi
próbę opisania zawartości predykatu „niemiecki” w kontekście recepcji
dzieł sztuki i architektury, również w myśleniu i poczynaniach ludzi po-
wołanych w Polsce do ochrony zabytków i dóbr kultury. Będzie to przede
wszystkim opis pewnych stanów świadomości, które znalazły odzwier-
ciedlenie w publicystyce, a także piśmiennictwie dotyczącym konserwa-
torstwa i ochrony zabytków1.
Rok 1945 oznacza krytyczny punkt - na skutek rozpętanej przez Nie-
mców w 1939 r. wojny - w stosunkach polsko-niemieckich ostatniego pół-
wiecza, a także punkt wyjścia dla tworzenia nowego politycznego porząd-
1 Należy wziąć pod uwagę, że do roku 1989 oficjalne piśmiennictwo w Polsce stało pod
przerpożną kontrolą państwowej cenzury. Stopień oddziaływania cenzury nie był w całym
omawianym okresie jednakowy. Stanowiska krytyczne artykułowały się najsilniej w
momentach kryzysu komunistycznej władzy: 1956,1971,1980/81.
Problem osobny, wymagający odrębnego opracowania, przedstawia sprawa nie-
mieckiego dziedzictwa artystycznego w polskim piśmiennictwie naukowym.