DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Jarzewicz, Jarosław: De constructione ecclesiae: o artystycznych i społecznych uwarunkowaniach budowy kościoła św. Jakuba w Nysie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28099#0058
56
JAROSŁAW JARZEWICZ
Wskazywano między innymi na jego związki z południowoczeskim ko-
ściołem w Krumlovie, którego sieciowe sklepienie zaczęto budować
w 1407 roku. Ze środowiskiem parlerowskim związany był też niewątpli-
wie architekt modyfikujący plan kościoła nyskiego w drugiej fazie jego
budowy68.
Sklepienia sieciowe o żebrach równoległych stanowią „parlerowskie”
dziedzictwo rozpowszechniane przez ich uczniów w środkowej Europie.
Zauważyć trzeba, że zarówno kościół św. Wita w Krumlovie jak św. Mar-
cina w Landshut mają jednonawowe prezbiteria - a więc chór obejściowy
(tym bardziej halowo-obejściowy) nie był „obowiązkowym tematem” ar-
chitektury adeptów strzechy praskiej. Pośrednio zdaje się to potwierdzać
naszą hipotezę o innej niż parłerowska genezie chóru nyskiego. Peter
Kurmann zauważył, że cech decydujących o artystycznym wyrazie ko-
ścioła w Landshut - niezwykłego wertykałizmu i wielkich płaszczyzn
ścian próżno szukać w twórczości Parterów, natomiast występują one na
Śląsku, co więcej, w podobnej technice łączącej cegłę z detalem kamien-
nym69. Jako ewentualne źródło inspiracji wskazał kościół św. Doroty we
Wrocławiu.
O ile ta konkretna sugestia wydaje się nietrafna ze względu na zbyt
daleko idące różnice dzielące oba dzieła, to jak najbardziej słuszna jest
teza o północnych koneksjach twórczości Burghausena. Ze względu na
rozplanowanie i proporcje przęseł i kształt filarów znacznie bliższy bu-
dowli bawarskiej jest kościół św. Jakuba w Nysie, a także wcześniejsza
świątynia cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim. Jest zupełnie prawdopo-
dobne, że Hans von Burghausen odbył z Pragi podróż na północ - na
Śląsk, a prawdopodobnie też na Pomorze. Charakterystyczny motyw wy-
sokich dwukondygnacyjnych kaplic pomiędzy wewnętrznymi skarpami
(Einsatzkapellen) zastosowany przez niego w mistrzowski sposób w Salz-
burgu, pojawił się wcześniej w wykształconej doskonale postaci u św. Ja-
kuba w Szczecinie i w kościołach „brunsbergowskich”. W strefie nadbał-
tyckiej można też obserwować ewolucję tego motywu począwszy od tzw.
systemu grubego muru.
Przykład tego wybitnego architekta, znającego dorobek centrum pra-
skiego, a oprócz tego korzystającego z nowatorskich idei formułowanych
68 Kwestia, czy był nim Piotr z Ząbkowic, musi pozostać otwarta. Niewykluczone, że
jeden z kilku Piotrów - kamieniarzy, wzmiankowanych w rachunkach budowy katedry
praskiej był właśnie późniejszym budowniczym w Nysie. Wśród pracujących tam czelad-
ników kilkakrotnie pojawiają się przydomki Preslaw, Polener, Krakawer, co może wskazy-
wać na znaczenie tego centrum jako „kuźni kadr” dla Śląska i Małopolski - por.
J. Neuwirth, Wochenrechnungen und der Betrieb des Prager Dombaues in den Jahren
1372-78. Prag 1890, s. 348, 349, 351-354, 415-418.
69 O związkach z kościołem św. Doroty we Wrocławiu por. Kurmann, op. cit., s. 49-50.
JAROSŁAW JARZEWICZ
Wskazywano między innymi na jego związki z południowoczeskim ko-
ściołem w Krumlovie, którego sieciowe sklepienie zaczęto budować
w 1407 roku. Ze środowiskiem parlerowskim związany był też niewątpli-
wie architekt modyfikujący plan kościoła nyskiego w drugiej fazie jego
budowy68.
Sklepienia sieciowe o żebrach równoległych stanowią „parlerowskie”
dziedzictwo rozpowszechniane przez ich uczniów w środkowej Europie.
Zauważyć trzeba, że zarówno kościół św. Wita w Krumlovie jak św. Mar-
cina w Landshut mają jednonawowe prezbiteria - a więc chór obejściowy
(tym bardziej halowo-obejściowy) nie był „obowiązkowym tematem” ar-
chitektury adeptów strzechy praskiej. Pośrednio zdaje się to potwierdzać
naszą hipotezę o innej niż parłerowska genezie chóru nyskiego. Peter
Kurmann zauważył, że cech decydujących o artystycznym wyrazie ko-
ścioła w Landshut - niezwykłego wertykałizmu i wielkich płaszczyzn
ścian próżno szukać w twórczości Parterów, natomiast występują one na
Śląsku, co więcej, w podobnej technice łączącej cegłę z detalem kamien-
nym69. Jako ewentualne źródło inspiracji wskazał kościół św. Doroty we
Wrocławiu.
O ile ta konkretna sugestia wydaje się nietrafna ze względu na zbyt
daleko idące różnice dzielące oba dzieła, to jak najbardziej słuszna jest
teza o północnych koneksjach twórczości Burghausena. Ze względu na
rozplanowanie i proporcje przęseł i kształt filarów znacznie bliższy bu-
dowli bawarskiej jest kościół św. Jakuba w Nysie, a także wcześniejsza
świątynia cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim. Jest zupełnie prawdopo-
dobne, że Hans von Burghausen odbył z Pragi podróż na północ - na
Śląsk, a prawdopodobnie też na Pomorze. Charakterystyczny motyw wy-
sokich dwukondygnacyjnych kaplic pomiędzy wewnętrznymi skarpami
(Einsatzkapellen) zastosowany przez niego w mistrzowski sposób w Salz-
burgu, pojawił się wcześniej w wykształconej doskonale postaci u św. Ja-
kuba w Szczecinie i w kościołach „brunsbergowskich”. W strefie nadbał-
tyckiej można też obserwować ewolucję tego motywu począwszy od tzw.
systemu grubego muru.
Przykład tego wybitnego architekta, znającego dorobek centrum pra-
skiego, a oprócz tego korzystającego z nowatorskich idei formułowanych
68 Kwestia, czy był nim Piotr z Ząbkowic, musi pozostać otwarta. Niewykluczone, że
jeden z kilku Piotrów - kamieniarzy, wzmiankowanych w rachunkach budowy katedry
praskiej był właśnie późniejszym budowniczym w Nysie. Wśród pracujących tam czelad-
ników kilkakrotnie pojawiają się przydomki Preslaw, Polener, Krakawer, co może wskazy-
wać na znaczenie tego centrum jako „kuźni kadr” dla Śląska i Małopolski - por.
J. Neuwirth, Wochenrechnungen und der Betrieb des Prager Dombaues in den Jahren
1372-78. Prag 1890, s. 348, 349, 351-354, 415-418.
69 O związkach z kościołem św. Doroty we Wrocławiu por. Kurmann, op. cit., s. 49-50.