DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kowalczyk, Izabela: Wątki feministyczne w sztuce polskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28099#0148
146
IZABELA KOWALCZYK
się więc także flagi, groty strzał, szarfy i draperie, haki rzeźnickie, sznu-
ry, a także monumenty z różnych okresów totalitaryzmu. Nagi mężczy-
zna pełni tutaj rolę nośnika znaczeń różnych porządków dominacji. Staje
się on symboliczną kukłą, którą można dowolnie manipulować, wstawiać
w coraz to inne porządki. Jedne układy jego ciała naśladują wzory znane
z historii sztuki, inne kojarzą się z wojskową musztrą, pokazami gimna-
stycznymi czy choreografią politycznych manifestacji, a wszystkie te pozy
wyrażają nienaturalną dyscyplinę i skrępowanie.
Tak scharakteryzowane postacie mężczyzn adorują enigmatyczne cen-
trum, które jest po prostu środkowym miejscem kompozycji, pustym lub
wypełnionym jednym z wielu podobnych kształtów, albo też zajmowanym
przez postać autorki z atrybutami władzy7. Ukazane zostają w ten sposób
wzajemne zależności między władzą a jej poddanymi. Sztukę można po-
traktować jako oskarżenie świata, funkcjonującego na zasadzie hierarchii
i dominacji. Kulik ukazuje rolę kobiety w tych porządkach, których noś-
nikiem jest mężczyzna. Kluczem wiążącym takie systemy, jak faszyzm,
komunizm, instytucje, jak wojsko i inne systemy zniewolenia - wydaje
się być patriarchalizm.
To właśnie przeciwko temu porządkowi artystka kieruje swą „symbo-
liczną broń”. Tytuł jednej z wystaw Zofii Kulik brzmi: „Wszystkie pociski
są jednym pociskiem”, co jest parafrazą słów T.S. Eliota: „Wszystkie ko-
biety są jedną kobietą”. Pojawiający się w jej pracach pocisk, poprzez
swój falliczny kształt, odniesiony może być do mężczyzny. Artystka prze-
mieszczając w ten sposób znaczenia, odwracając je, manipuluje, jak sama
mówi, „bronią używaną przeciwko niej”. Warto zwrócić uwagę na sposób
ukazania mężczyzny, który zrywa z tradycją wizerunków zindywidualizo-
wanych, o określonym charakterze przedstawianego modela. Mężczyzna
zostaje tutaj uprzedmiotowiony, pokazywany jest tak, jak ukazywano
przez wieki kobietę. Bierne i odindywidualizowane akty kobiece, będące
przedmiotami konsumpcji dla mężczyzn, w sposób pośredni wyrażały siłę
i władzę mężczyzny, jego panowanie nad językiem, w którym mówiono o
kobiecie. W sztuce Zofii Kulik mimo atrybutów władzy, które towarzyszą
przedstawianemu przez artystkę mężczyźnie, jest on bezbronny, bezsil-
ny, bierny. Przedstawiany w skonwencjonalizowanych pozach, zdemasko-
wany poprzez swą nagość, zostaje ośmieszony. Odarcie go z ubrania, roz-
braja go, unieszkodliwia, pozbawia możliwości działania i wykonywania
rozkazów. Kulik zrywa też z biernymi wyobrażeniami kobiety w sztuce.
Ukazując w swych pracach siebie, występuje przeważnie z atrybutami
7 Por.: A. Sobota, maszynopis z przygotowywanego do druku w 1993 r. obszernego
katalogu Zofii Kulik.
IZABELA KOWALCZYK
się więc także flagi, groty strzał, szarfy i draperie, haki rzeźnickie, sznu-
ry, a także monumenty z różnych okresów totalitaryzmu. Nagi mężczy-
zna pełni tutaj rolę nośnika znaczeń różnych porządków dominacji. Staje
się on symboliczną kukłą, którą można dowolnie manipulować, wstawiać
w coraz to inne porządki. Jedne układy jego ciała naśladują wzory znane
z historii sztuki, inne kojarzą się z wojskową musztrą, pokazami gimna-
stycznymi czy choreografią politycznych manifestacji, a wszystkie te pozy
wyrażają nienaturalną dyscyplinę i skrępowanie.
Tak scharakteryzowane postacie mężczyzn adorują enigmatyczne cen-
trum, które jest po prostu środkowym miejscem kompozycji, pustym lub
wypełnionym jednym z wielu podobnych kształtów, albo też zajmowanym
przez postać autorki z atrybutami władzy7. Ukazane zostają w ten sposób
wzajemne zależności między władzą a jej poddanymi. Sztukę można po-
traktować jako oskarżenie świata, funkcjonującego na zasadzie hierarchii
i dominacji. Kulik ukazuje rolę kobiety w tych porządkach, których noś-
nikiem jest mężczyzna. Kluczem wiążącym takie systemy, jak faszyzm,
komunizm, instytucje, jak wojsko i inne systemy zniewolenia - wydaje
się być patriarchalizm.
To właśnie przeciwko temu porządkowi artystka kieruje swą „symbo-
liczną broń”. Tytuł jednej z wystaw Zofii Kulik brzmi: „Wszystkie pociski
są jednym pociskiem”, co jest parafrazą słów T.S. Eliota: „Wszystkie ko-
biety są jedną kobietą”. Pojawiający się w jej pracach pocisk, poprzez
swój falliczny kształt, odniesiony może być do mężczyzny. Artystka prze-
mieszczając w ten sposób znaczenia, odwracając je, manipuluje, jak sama
mówi, „bronią używaną przeciwko niej”. Warto zwrócić uwagę na sposób
ukazania mężczyzny, który zrywa z tradycją wizerunków zindywidualizo-
wanych, o określonym charakterze przedstawianego modela. Mężczyzna
zostaje tutaj uprzedmiotowiony, pokazywany jest tak, jak ukazywano
przez wieki kobietę. Bierne i odindywidualizowane akty kobiece, będące
przedmiotami konsumpcji dla mężczyzn, w sposób pośredni wyrażały siłę
i władzę mężczyzny, jego panowanie nad językiem, w którym mówiono o
kobiecie. W sztuce Zofii Kulik mimo atrybutów władzy, które towarzyszą
przedstawianemu przez artystkę mężczyźnie, jest on bezbronny, bezsil-
ny, bierny. Przedstawiany w skonwencjonalizowanych pozach, zdemasko-
wany poprzez swą nagość, zostaje ośmieszony. Odarcie go z ubrania, roz-
braja go, unieszkodliwia, pozbawia możliwości działania i wykonywania
rozkazów. Kulik zrywa też z biernymi wyobrażeniami kobiety w sztuce.
Ukazując w swych pracach siebie, występuje przeważnie z atrybutami
7 Por.: A. Sobota, maszynopis z przygotowywanego do druku w 1993 r. obszernego
katalogu Zofii Kulik.