Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (9.1998)

ROZPRAWY

Jacek Kowalski
WIZERUNKI ARCHITEKTURY W LIŚCIE PREZBITERA
JANA
TRADYCJA LITERACKA A RZECZYWISTOŚĆ ARCHITEKTONICZNA

SŁOWA, OBRAZY, ZNACZENIA
Historyk sztuki, badając literackie - zwłaszcza fikcyjne i fantastyczne
- opisy dzieł architektury1, musi być świadom praw, jakie władają litera-
turą. Wzbraniają mu one traktować tekst poetycki jako zwykłe źródło hi-
storyczne. Jest to raczej źródło dotyczące wyobraźni ludzkiej, w której
spotykają się przedmioty postrzegane i czyste twory imaginacji. Fakt, że
współistnieją one w umyśle, każe wziąć je pod uwagę w badaniach nad
sztuką i jej percepcją. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę z tego, jak nie-
uchwytne bywają związki pomiędzy literaturą a rzeczywistością postrze-
ganą zmysłami, jednocześnie zaś, jak silnie literatura wpływa na nasze
zmysły i na sposób, w jaki za ich pośrednictwem postrzegamy i rozumie-
my otaczający nas świat.
Celem tego artykułu jest interpretacja tekstu poetyckiego, pozwalająca
uchwycić związek pomiędzy rzeczywistością a obrazami, które pod wpły-
wem dzieła literackiego wytwarzał w swoim umyśle jego dawny autor
i odbiorca. Związek ten może przybierać rozmaite formy. Z jednej strony
takie, w których decydującą rolę odgrywa znaczenie powiązane z kształ-
1 Artykuł ten jest fragmentem rozprawy doktorskiej „Tematy architektoniczne w lite-
raturze starofrancuskiej 2. połowy XII wieku”, pisanej pod kierunkiem prof. dra hab.
Szczęsnego Skibińskiego. List, choć pierwotnie zredagowany po łacinie, ściśle łączy się z li-
teraturą francuską tego czasu. Ze względu na temat mojej pracy zajmuję się tu niemal wy-
łącznie jego tłumaczeniami na język narodowy.