DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kowalski, Jacek: Wizerunki architektury w Liście prezbitera Jana: tradycja literacka a rzeczywistość architektoniczna
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28184#0037
WIZERUNKI ARCHITEKTURY W LIŚCIE PREZBITERA JANA
35
zrozumienia tego fragmentu. Nie wystarczało mu sformułowanie „otwo-
rów ani drzwi” (n’i ad louer, n’i ad fenestre, w. 1057), które stanowiło mu-
tację popularnego zwrotu — formuły hus ne fenestre. W utworze rymowa-
nym formuła wystarczała; nie ograniczona formalnie proza wymagała
bardziej precyzyjnego jej wyjaśnienia. Kopista, czytając o braku otworów,
sam dochodził do wniosku, że jakieś wejście istnieć musiało, bo jakby ina-
czej można wchodzić do pałacu? Pisał więc, że w pałacu „nie ma okien
i drzwi, jak tylko w jednym miejscu” (ms. F: en tut le palais nen ad hus ne
fenestre ke a une part) albo, że „nie ma żadnego wejścia prócz jednego
i nie ma żadnych okien (w. 473-474; ms. I: il n’ya huis que ung seul ne fe-
nestre nulle). Z większą nonszalancją jedna z kopii podaje, że „nie ma
wejść i okien' prócz jednego”; liczebnik odnosił się tu oczywiście do drzwi
(il n’y a huys ne fenestres fors ung seul, ms. Q, podobnie mss. A, B). Ten
„domyślny” sens nie był oczywisty dla następnych kopistów. Powstała
więc możliwość dalszych przekształceń i stwierdzenia, że nie ma okien
i drzwi, oprócz... siedmiu drzwi i jednego okna (ms. P: e il n’i ad qe ,vij.
hus e une fenestre). Autor tej ostatniej wersji - w przeciwieństwie do swo-
ich poprzedników — roztropnie zauważył, że w następnym paragrafie Li-
stu mowa jest o jednej lub siedmiu bramach (wszystkie wersje prozator-
skie też powtarzają tę informację). Mając jednak do dyspozycji błędną
kopię mówiącą i o braku okien, i o braku drzwi, „prócz jednego”, skonsta-
tował, że skoro bram czy drzwi jest przecież w sumie aż „siedem”, to li-
czebnik jeden” może odnosić się tylko do okna. Połączył te dane i tak
mamy w opisie nigdy nie istniejące, nie przewidziane przez „oryginał”
jedno okno.
FILAR I FILARY
Autor rękopisu G popełnił bardzo charakterystyczną pomyłkę. Literę
„1”, oznaczającą liczebnik 50, odczytał jako jedynkę i zamienił na rodzaj-
nik nieokreślony une. Najwidoczniej uznał za logiczne, że - jak przepisał
— pałac jest podtrzymywany przez jedną, wielką złotą kolumną ze złota, a
w każdym [jego] rogu znajduje się jedna kolumna (le palais est sostenu
par une grant colompne d’or, et en chascum angle siet une columpne, ww.
469-470). Sądził więc, że informacja przekazywana przez jego źródło od-
nosiła się do dwu różnych zespołów kolumn: jednej, centralnej i otaczają-
cych ją kolumn stojących pod ścianami. W związku z tym dodał przymiot-
nik duża (grant, w. 479) odnoszący się do owej stworzonej przez siebie
środkowej kolumny. W pozostałych rękopisach epitetu tego nie znajdzie-
my, ponieważ omówieniu pięćdziesięciu kolumn poświęcone zostały na-
stępne wersy, podające ich dokładne wymiary.
35
zrozumienia tego fragmentu. Nie wystarczało mu sformułowanie „otwo-
rów ani drzwi” (n’i ad louer, n’i ad fenestre, w. 1057), które stanowiło mu-
tację popularnego zwrotu — formuły hus ne fenestre. W utworze rymowa-
nym formuła wystarczała; nie ograniczona formalnie proza wymagała
bardziej precyzyjnego jej wyjaśnienia. Kopista, czytając o braku otworów,
sam dochodził do wniosku, że jakieś wejście istnieć musiało, bo jakby ina-
czej można wchodzić do pałacu? Pisał więc, że w pałacu „nie ma okien
i drzwi, jak tylko w jednym miejscu” (ms. F: en tut le palais nen ad hus ne
fenestre ke a une part) albo, że „nie ma żadnego wejścia prócz jednego
i nie ma żadnych okien (w. 473-474; ms. I: il n’ya huis que ung seul ne fe-
nestre nulle). Z większą nonszalancją jedna z kopii podaje, że „nie ma
wejść i okien' prócz jednego”; liczebnik odnosił się tu oczywiście do drzwi
(il n’y a huys ne fenestres fors ung seul, ms. Q, podobnie mss. A, B). Ten
„domyślny” sens nie był oczywisty dla następnych kopistów. Powstała
więc możliwość dalszych przekształceń i stwierdzenia, że nie ma okien
i drzwi, oprócz... siedmiu drzwi i jednego okna (ms. P: e il n’i ad qe ,vij.
hus e une fenestre). Autor tej ostatniej wersji - w przeciwieństwie do swo-
ich poprzedników — roztropnie zauważył, że w następnym paragrafie Li-
stu mowa jest o jednej lub siedmiu bramach (wszystkie wersje prozator-
skie też powtarzają tę informację). Mając jednak do dyspozycji błędną
kopię mówiącą i o braku okien, i o braku drzwi, „prócz jednego”, skonsta-
tował, że skoro bram czy drzwi jest przecież w sumie aż „siedem”, to li-
czebnik jeden” może odnosić się tylko do okna. Połączył te dane i tak
mamy w opisie nigdy nie istniejące, nie przewidziane przez „oryginał”
jedno okno.
FILAR I FILARY
Autor rękopisu G popełnił bardzo charakterystyczną pomyłkę. Literę
„1”, oznaczającą liczebnik 50, odczytał jako jedynkę i zamienił na rodzaj-
nik nieokreślony une. Najwidoczniej uznał za logiczne, że - jak przepisał
— pałac jest podtrzymywany przez jedną, wielką złotą kolumną ze złota, a
w każdym [jego] rogu znajduje się jedna kolumna (le palais est sostenu
par une grant colompne d’or, et en chascum angle siet une columpne, ww.
469-470). Sądził więc, że informacja przekazywana przez jego źródło od-
nosiła się do dwu różnych zespołów kolumn: jednej, centralnej i otaczają-
cych ją kolumn stojących pod ścianami. W związku z tym dodał przymiot-
nik duża (grant, w. 479) odnoszący się do owej stworzonej przez siebie
środkowej kolumny. W pozostałych rękopisach epitetu tego nie znajdzie-
my, ponieważ omówieniu pięćdziesięciu kolumn poświęcone zostały na-
stępne wersy, podające ich dokładne wymiary.