DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Olszewski, Lechosław: Działalność Warsztatu Formy Filmowej jako przykład strategii sztuki wobec władzy w Polsce lat siedemdziesiątych
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28184#0113
Lechosław Olszewski
DZIAŁALNOŚĆ WARSZTATU FORMY FILMOWEJ
JAKO PRZYKŁAD STRATEGII SZTUKI WOBEC WŁADZY
W POLSCE LAT SIEDEMDZIESIĄTYCH
Czterdziestopięciolecie PRL było wyjątkowym okresem w naszych
dziejach. Spór o jego miejsce w historii Polski toczy się właściwie nie-
przerwanie - choć ze zróżnicowanym nasileniem - od kilku lat i nie wpły-
wa li tylko na kształt debat politycznych. Ocena PRL jest dzisiaj „proble-
mem poznawczym, moralnym i ideowym”1 uwarunkowanym obok wielu
różnych czynników także czynnikiem demograficznym - życiorysy dzie-
więćdziesięciu trzech procent Polaków powyżej czternastego roku życia
wpisane są w historię PRL. „Potrzeba obrony sensu własnego życia, włas-
nych postaw i zachowań jest u nich psychologicznie zrozumiała”2 i w de-
cydujący sposób kształtuje oblicze historycznych sporów.
Od tych uwarunkowań nie są wolni również historycy sztuki, którzy
dokonują analizy twórczości artystycznej tego okresu. Jeżeli w przypadku
pierwszych kilkunastu lat Polski Ludowej możliwa jest między nimi rze-
czowa dyskusja i porozumienie, tak w przypadku interpretacji okresu póź-
niejszego (szczególnie lat siedemdziesiątych) nie ma o tym mowy. Właśnie
ten okres poddawany jest nieustannie szczególnej mitologizacji kreującej
PRL raz na interno, innym zaś razem na utracony raj. Paradoksalnie
mitologizacje te rzadko biorą pod uwagę związki kultury i władzy3. Jedy-
1 Taki pogląd wyraził M. Głowiński w dyskusji, która toczyła się na łamach „Tygodni-
ka Powszechnego” od 15 maja 1994 do 5 listopada 1995 roku (opublikował ją „Znak” jako:
Spór o PRL, Kraków 1996, s. 39).
2 K. Kersten, tamże, s. 17.
3 Zob. wypowiedzi artystów, krytyków i animatorów, np. w: „Res Publica” 1991, nr 1
(39), s. 35-43 (J. Kaczmarski (!), G. Pabel, J. A. Zieliński, J. Sempoliński, W. Freudenreich,
M. Dziewulska, B. Majewska, W. Juszczak) oraz w: „Kresy” 1994, nr 19, s. 162-188, (M. Ujma,
J. Waltoś, W. Skrodzki, J.St. Wojciechowski, A. Mroczek, J. Woźniakowski, A. Osęka,
L. Lechowicz, J. Robakowski, P. Kwiek, W. Borowski, D. Jarecka).
DZIAŁALNOŚĆ WARSZTATU FORMY FILMOWEJ
JAKO PRZYKŁAD STRATEGII SZTUKI WOBEC WŁADZY
W POLSCE LAT SIEDEMDZIESIĄTYCH
Czterdziestopięciolecie PRL było wyjątkowym okresem w naszych
dziejach. Spór o jego miejsce w historii Polski toczy się właściwie nie-
przerwanie - choć ze zróżnicowanym nasileniem - od kilku lat i nie wpły-
wa li tylko na kształt debat politycznych. Ocena PRL jest dzisiaj „proble-
mem poznawczym, moralnym i ideowym”1 uwarunkowanym obok wielu
różnych czynników także czynnikiem demograficznym - życiorysy dzie-
więćdziesięciu trzech procent Polaków powyżej czternastego roku życia
wpisane są w historię PRL. „Potrzeba obrony sensu własnego życia, włas-
nych postaw i zachowań jest u nich psychologicznie zrozumiała”2 i w de-
cydujący sposób kształtuje oblicze historycznych sporów.
Od tych uwarunkowań nie są wolni również historycy sztuki, którzy
dokonują analizy twórczości artystycznej tego okresu. Jeżeli w przypadku
pierwszych kilkunastu lat Polski Ludowej możliwa jest między nimi rze-
czowa dyskusja i porozumienie, tak w przypadku interpretacji okresu póź-
niejszego (szczególnie lat siedemdziesiątych) nie ma o tym mowy. Właśnie
ten okres poddawany jest nieustannie szczególnej mitologizacji kreującej
PRL raz na interno, innym zaś razem na utracony raj. Paradoksalnie
mitologizacje te rzadko biorą pod uwagę związki kultury i władzy3. Jedy-
1 Taki pogląd wyraził M. Głowiński w dyskusji, która toczyła się na łamach „Tygodni-
ka Powszechnego” od 15 maja 1994 do 5 listopada 1995 roku (opublikował ją „Znak” jako:
Spór o PRL, Kraków 1996, s. 39).
2 K. Kersten, tamże, s. 17.
3 Zob. wypowiedzi artystów, krytyków i animatorów, np. w: „Res Publica” 1991, nr 1
(39), s. 35-43 (J. Kaczmarski (!), G. Pabel, J. A. Zieliński, J. Sempoliński, W. Freudenreich,
M. Dziewulska, B. Majewska, W. Juszczak) oraz w: „Kresy” 1994, nr 19, s. 162-188, (M. Ujma,
J. Waltoś, W. Skrodzki, J.St. Wojciechowski, A. Mroczek, J. Woźniakowski, A. Osęka,
L. Lechowicz, J. Robakowski, P. Kwiek, W. Borowski, D. Jarecka).