Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (9.1998)

RECENZJE I OMÓWIENIA

235

Malouel, Złożenie do grobu z 1409 r., Męczeństwo św. Dionizego Henri Bellechote.
Niektóre z monumentalnych zamówień królewskich mogły być znane zleceniodawcom
Konrada z rysunków lub choćby z opowiadań i mogli żądać podobnych rozwiązań.
Wraz z okolicznościowymi dekoracjami procesji i turniejów, mogły inspirować ary-
stów, zaś w pracowniach przetrwały wzory, modele i kopie ozdób niedostępnych ręko-
pisów. Warsztat Mistrza Paramentu, łączący tradycje francuskie, włoskie i niderlan-
dzkie, oddziałał na Konrada najmocniej. Tak ścisłe związki możliwe były w
przypadku zatrudnienia tam przybysza z Dortmundu. Nie jest to zwykłe naśladow-
nictwo, inny bowiem pozostaje zarówno typ postaci, jak i - przy zastosowaniu podo-
bnych rozwiązań kompozycyjnych — rodzaj tła architektonicznego. Układy draperii są
u Konrada bliższe warsztatowi Jacąuemarta de Hesdin, chociaż nie kopiuje jego wzo-
rów i jest bardziej realistyczny. Co zaś do Braci Limburg — to podobieństwo wynika z
paryskich źródeł twórczości. U Limburgów pojawia się perspektywa powietrzna, in-
spirowana osiągnięciami anonimowego Mistrza Boucicaut, nieznana u Konrada, co
oznacza, iż opuścił miasto, zanim te nowe prądy się rozwinęły. W twórczości Westfal-
czyka występuje ponadto inspiracja włoska, w postaciach niewieścich bliskich obra-
zom Gentile da Fabriano z ok. 1420 r., co mogło zostać przejęte z wzornika. Porówna-
nie elementów realistycznych świadczy jasno, że był to niderlandyzm znany z Francji,
np. z twórczości Melchiora Broederlama w Dijon.
Sława twórczości Konrada szerzyła się wzdłuż hanzeatyckich szlaków handlo-
wych. Cechy jego stylu dostrzec można jeszcze po 1480 r., w warsztacie Mistrza
z Liesbom. W Lubece powstało kilka dzieł, w tym prace malarza z lat ok. 1410-1430,
który wręcz kopiował wzory Konradowskie. Twórczość dortmundczyka znał Mistrz
Francke. Refleksy występują w Niderlandach, a nawet w sztuce angielskiej. Mogło to
wskazywać na pobyt artystów w Westfalii, ale też i na czerpanie z wzorników.
Szczególnie głębokie okazało się oddziaływanie na Kolonię. Ok. 1400 r. osiadł tam
anonimowy Mistrz Weroniki, dziś uważany wręcz za założyciela tzw. szkoły koloń-
skiej, który wprowadził nowe elementy stylu i techniki. Jego Trójca Św., z Weraiko-
nem na rewersie, jest tak bliska ołtarzowi z Niederwildungen, że przypisywano ją na
przemian obu artystom. Dopiero szczegółowe badania pozwalają dostrzec - niezbyt
duże — różnice, przekonujące jednak o nauce kolończyka u Konrada. Dzieła Mistrza,
datowane na podstawie dendrochronologii na 1. ćwierć XV w., są niewielkie, co
wskazywałoby na początkującego twórcę, szukającego dopiero większych zamówień.
Elementy Konradowskie pojawiają się w różnym natężeniu m.in. u Mistrza św. Waw-
rzyńca (zapewne ucznia Mistrza Weroniki), wreszcie po 1440 r. u malarza identyfi-
kowanego ze Stefanem Lochnerem (bez względu na to, czy przyjmiemy dotychczaso-
wą atrybucję dzieł, czy ulegniemy wątpliwościom posianym przez Michaela
Wolfsona). W ten sposób prawdziwym prekursorem szkoły artystycznej byłby w isto-
cie Konrad von Soest.
Pracę zamyka obszerny katalog, zawierający dane historyczne, konserwatorskie
i techniczne, uściślające badania stylistyczne, datowanie oraz dodatkowe wyjaśnienia
ikonograficzne. Dokonana została częściowa rekonstukcja pierwotnego wyglądu nie-
których dzieł. Omówiono także dzieła warsztatowe i pokrewne.
Po aneksach źródłowych, następują obszerne przypisy i bibliografia. Długotrwały
cykl produkcyjny książki sprawił, że o ile uwzględniono katalogi wystaw do 1993 r.,
to pozostała literatura kończy się w zasadzie na roku 1989.