DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Juszkiewicz, Piotr: Ekonomia semiotyczna i pragnienie własnego języka
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28185#0223
EKONOMLA SEMIOTYCZNA I PRAGNIENIE WLASNEGO JgZYKA
221
i manipulowane poprzez czynniki spoleczne, takie jak jednostki, grupy
czy instytucje - aby unikngc niebezpieczenstw zarôwno analizy redukcjo-
nistycznej - to jest redukowania utworu literackiego czy wytworu plasty-
cznego do swiadomej lub nieswiadomej realizacji zewnptrznych uwarun-
kowan (np. interesu dominujgcej klasy), jak i analizy wewnptrznej. Ta
ostatnia bowiem dla Bourdieu oznacza poszukiwanie zasady dynamiki
zycia literackiego czy artystycznego w nim samym. Tymczasem idzie o to,
jak utrzymuje Bourdieu, ze relacyjne myslenie powinno byc zastosowane
nie tylko do symbolicznych systemôw (dodajmy - jak w przypadku Bau-
drillarda czy Foucault) ale takze do relacji spolecznych, ktôrych owe sy-
stemy sg wyrazem. Usiiowania Bourdieu idg wipc w kierunku ustalenia
polgczen pomipdzy spoiecznymi, „realnymi” czynnikami, ktôre majg reai-
ne interesy i rôzne mozliwosci ich osiggania, a obszarem symbolicznej
emanacji tych dgzen.
Proponujgc model opisu artystycznej rzeczywistosci i dynamiki arty-
stycznego swiata, Bourdieu formuluje jeszcze dwa nieco bardziej szczegô-
lowe zaîozenia. Pierwsze z nich to przekonanie, ze uzyteczne do celôw ta-
kiego opisu bpdzie pojpcie artystycznego pola - to jest relatywnie
autonomicznego obszaru, ktôry z jednej strony zawiera sip w polach nad-
rzpdnych - np. polu wladzy, a to w polu relacji klasowych, a z drugiej jest
przestrzenig, w ktôrej odbywajg sip nieustannie artystyczne ataki i pod-
boje (prises de positions) ustalonych pozycji (positions). Wartosc kazdego
podboju (manifest, dzielo, polemika, akty polityczne) i jego istotna tresc
definiowana jest w odniesieniu do analogicznych aktôw odbywajgcych siç
w przestrzeni pola, juz odbytych czy potencjalnych, a takze w odniesieniu
do zajçtych juz pozycji definiowanych z kolei przez zawartg w nich ilosc
specyficznego kapitaiu kulturalnego oraz poprzez zajmowanie okreslonej
pozycji w strukturze dystrybucji tego kapitaiu. Pôle artystyczne jest za-
tem jednoczesnie polem sil i terenem nieustannych zmagan o dominujgcg
pozycjp i zmianç struktury, jest, innymi siowy, obszarem walki o wladzp
defïniowania artysty i dzieia oraz prawa do okreslania warunkôw, ktôre
trzeba spelnic, by byc uprawnionym do udzialu w tej walce. Idzie wipc za-
rôwno o zdobycie monopolu na konsekracjç, jak i zdolnosci do obrony gra-
nic pola. Walka ta wszakze nie toczy siç w prôzni - bo pôle artystyczne
miesci sic; w ramach pola nadrzçdnego. Stgd jego struktura decyduje o
strukturze pola podrzpdnego - ale, jak chce Bourdieu, nie dzieje sip to w
sposôb automatyczny i nie oznacza deterministycznej redukcji na przy-
klad do relacji ekonomicznych czy politycznych. Pôle artystyczne bowiem
cechowac sip moze wzglpdng autonomig, ktôra im wipksza, tym
wyrazniej potrafï zawiesic lub wyprzec naczelne zasady strukturalne po-
la nadrzpdnego. Na przyklad, aby opisac skomplikowane relacje zacho-
221
i manipulowane poprzez czynniki spoleczne, takie jak jednostki, grupy
czy instytucje - aby unikngc niebezpieczenstw zarôwno analizy redukcjo-
nistycznej - to jest redukowania utworu literackiego czy wytworu plasty-
cznego do swiadomej lub nieswiadomej realizacji zewnptrznych uwarun-
kowan (np. interesu dominujgcej klasy), jak i analizy wewnptrznej. Ta
ostatnia bowiem dla Bourdieu oznacza poszukiwanie zasady dynamiki
zycia literackiego czy artystycznego w nim samym. Tymczasem idzie o to,
jak utrzymuje Bourdieu, ze relacyjne myslenie powinno byc zastosowane
nie tylko do symbolicznych systemôw (dodajmy - jak w przypadku Bau-
drillarda czy Foucault) ale takze do relacji spolecznych, ktôrych owe sy-
stemy sg wyrazem. Usiiowania Bourdieu idg wipc w kierunku ustalenia
polgczen pomipdzy spoiecznymi, „realnymi” czynnikami, ktôre majg reai-
ne interesy i rôzne mozliwosci ich osiggania, a obszarem symbolicznej
emanacji tych dgzen.
Proponujgc model opisu artystycznej rzeczywistosci i dynamiki arty-
stycznego swiata, Bourdieu formuluje jeszcze dwa nieco bardziej szczegô-
lowe zaîozenia. Pierwsze z nich to przekonanie, ze uzyteczne do celôw ta-
kiego opisu bpdzie pojpcie artystycznego pola - to jest relatywnie
autonomicznego obszaru, ktôry z jednej strony zawiera sip w polach nad-
rzpdnych - np. polu wladzy, a to w polu relacji klasowych, a z drugiej jest
przestrzenig, w ktôrej odbywajg sip nieustannie artystyczne ataki i pod-
boje (prises de positions) ustalonych pozycji (positions). Wartosc kazdego
podboju (manifest, dzielo, polemika, akty polityczne) i jego istotna tresc
definiowana jest w odniesieniu do analogicznych aktôw odbywajgcych siç
w przestrzeni pola, juz odbytych czy potencjalnych, a takze w odniesieniu
do zajçtych juz pozycji definiowanych z kolei przez zawartg w nich ilosc
specyficznego kapitaiu kulturalnego oraz poprzez zajmowanie okreslonej
pozycji w strukturze dystrybucji tego kapitaiu. Pôle artystyczne jest za-
tem jednoczesnie polem sil i terenem nieustannych zmagan o dominujgcg
pozycjp i zmianç struktury, jest, innymi siowy, obszarem walki o wladzp
defïniowania artysty i dzieia oraz prawa do okreslania warunkôw, ktôre
trzeba spelnic, by byc uprawnionym do udzialu w tej walce. Idzie wipc za-
rôwno o zdobycie monopolu na konsekracjç, jak i zdolnosci do obrony gra-
nic pola. Walka ta wszakze nie toczy siç w prôzni - bo pôle artystyczne
miesci sic; w ramach pola nadrzçdnego. Stgd jego struktura decyduje o
strukturze pola podrzpdnego - ale, jak chce Bourdieu, nie dzieje sip to w
sposôb automatyczny i nie oznacza deterministycznej redukcji na przy-
klad do relacji ekonomicznych czy politycznych. Pôle artystyczne bowiem
cechowac sip moze wzglpdng autonomig, ktôra im wipksza, tym
wyrazniej potrafï zawiesic lub wyprzec naczelne zasady strukturalne po-
la nadrzpdnego. Na przyklad, aby opisac skomplikowane relacje zacho-