DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Didi-Huberman, Georges; Loba, Mirosław [Übers.]: Obraz jako rozdarcie i śmierć wcielonego Boga
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28185#0236
234
GEORGES DIDI-HUBERMAN
Zalôzmy, ze mam przed sobg zagadkp obrazkowg (rebus, Bilderràtsel): dom, na
ktorego dachu mozna dostrzec lôdkç, pojedynczg literp, biegngcg postac bez glo-
wy, itp. Môgibym wipc zajgc postawp krytyczng i stwierdzic, ze to zestawienie i je-
go czpsci skiadowe sg bez sensu (unsinnig). todz nie ma nie wspôlnego z dachem
domu, a cziowiek bez glowy nie moze biec9; poza tym cziowiek 6w jest wipkszy od
caiego domu, jesli zas caiosc ma przedstawiac jakis krajobraz, to czpsci skiadowe
rysunku nie pasujg do siebie, nie wystppujg one w naturze w takiej postaci. Wla-
sciwa ocena tego rebusu mozliwa bpdzie dopiero wtedy, gdy nie bpdp wysuwai za-
rzutôw wobec caiosci i jej elementôw, lecz gdy postaram sip zastgpic kazdy obraz
jakgs sylabg lub siowem, ktôre w jakis sposob daje sip odniesc do rysunku (durch
das Bild darstellbar ist - a nie vorstellbar ist). Nagromadzone w ten sposob siowa
juz nie sg bez sensu - mogg utworzyc bardzo pipkng i tresciwg wypowiedz poetyc-
kg. Marzenie senne stanowi takg wiasnie zagadkp obrazkowg (Bilderràtsel), nasi
poprzednicy w dziedzinie objasniania marzen sennych popeinili zas blgd polegajg-
cy na tym, ze uznali rebus za kompozycjp rysunkowg - jako taka sprawiaia wra-
zenie czegos bezsensownego i bezwartosciowego (als zeichnerische Komposition)10.
Jestesmy tutaj u poczgtkôw ruchu, ktôry nie przestanie poglpbiac
i radykalizowac uderzenia, czy rozdarcia, ktôre zostaio wymierzone w
klasyczne pojpcie przedstawienia: cos przedstawia sip wizualnie, lecz nie
jest to rysunek - chodzi raezej o paradoksalny porzgdek rozbijajgcy i sens
dyskursu, ktôry spodziewano sip w nim odczytac (to wiasnie unsinnig na-
szego tekstu) i przedstawiajgcg przejrzystosc wyobrazonych elementôw
(to Bilderràtsel jako to, co niewytlumaczalne dla tego, kto patrzylby na
nie jak na nasladowcze dzieio sztuki). Freud zaproponowai wipc od razu
wizualny model, ktorego nie oddaje ani klasyczna koncepcja disegno, z
powodu jego przejrzystosci mimetycznej, ani koncepcja obrazu monogra-
mu (schemat Kantowski) z powodu jego syntetycznej jednorodnosci. Przy-
klad Freudowski przedstawia sip ponadto mniej jako przyklad zamknip-
tego przedmiotu, rezultat pewnej pracy, ale raezej jako paradygmat
samej pracy. I rzeczywiscie otwiera w Objasnianiu marzen sennych roz-
dzial poswipcony „pracy marzenia sennego” (Traumarbeit). Nadaje temu
tytuiowi charakter strukturalnego paradygmatu funkejonowania - fun-
kejonowania bardzo dziwnego, w ktôrym rozdarcie, po ugodzeniu zbyt
stabilnej, idealistycznej istoty, rysunku i schematu, dowartosciuje samg
idep funkcji w sensie, w jakim Cassirer môgl jg rozumiec po Kancie11.
9 Mozna by zarzueie, ze jest to mozliwe - to jednak staloby sip wyjgtkowym sympto-
mem jakiejs katastrofy, potopu lub rzezi niewinigtek...
10 Tamze, s. 243-244.
11 Czyli jako tp ,jedyng i tp samg fundamentalng funkcjp duchowg” odpowiadajgcg na
„fundamentalny wymog jednosci” pomipdzy przedmiotami, ktôrg przedmioty same wobec
siebie sg jednak niezdolrie zamanifestowae. Por. E. Cassirer, La philosophie des formes
symboliques, I, s. 17-18.
GEORGES DIDI-HUBERMAN
Zalôzmy, ze mam przed sobg zagadkp obrazkowg (rebus, Bilderràtsel): dom, na
ktorego dachu mozna dostrzec lôdkç, pojedynczg literp, biegngcg postac bez glo-
wy, itp. Môgibym wipc zajgc postawp krytyczng i stwierdzic, ze to zestawienie i je-
go czpsci skiadowe sg bez sensu (unsinnig). todz nie ma nie wspôlnego z dachem
domu, a cziowiek bez glowy nie moze biec9; poza tym cziowiek 6w jest wipkszy od
caiego domu, jesli zas caiosc ma przedstawiac jakis krajobraz, to czpsci skiadowe
rysunku nie pasujg do siebie, nie wystppujg one w naturze w takiej postaci. Wla-
sciwa ocena tego rebusu mozliwa bpdzie dopiero wtedy, gdy nie bpdp wysuwai za-
rzutôw wobec caiosci i jej elementôw, lecz gdy postaram sip zastgpic kazdy obraz
jakgs sylabg lub siowem, ktôre w jakis sposob daje sip odniesc do rysunku (durch
das Bild darstellbar ist - a nie vorstellbar ist). Nagromadzone w ten sposob siowa
juz nie sg bez sensu - mogg utworzyc bardzo pipkng i tresciwg wypowiedz poetyc-
kg. Marzenie senne stanowi takg wiasnie zagadkp obrazkowg (Bilderràtsel), nasi
poprzednicy w dziedzinie objasniania marzen sennych popeinili zas blgd polegajg-
cy na tym, ze uznali rebus za kompozycjp rysunkowg - jako taka sprawiaia wra-
zenie czegos bezsensownego i bezwartosciowego (als zeichnerische Komposition)10.
Jestesmy tutaj u poczgtkôw ruchu, ktôry nie przestanie poglpbiac
i radykalizowac uderzenia, czy rozdarcia, ktôre zostaio wymierzone w
klasyczne pojpcie przedstawienia: cos przedstawia sip wizualnie, lecz nie
jest to rysunek - chodzi raezej o paradoksalny porzgdek rozbijajgcy i sens
dyskursu, ktôry spodziewano sip w nim odczytac (to wiasnie unsinnig na-
szego tekstu) i przedstawiajgcg przejrzystosc wyobrazonych elementôw
(to Bilderràtsel jako to, co niewytlumaczalne dla tego, kto patrzylby na
nie jak na nasladowcze dzieio sztuki). Freud zaproponowai wipc od razu
wizualny model, ktorego nie oddaje ani klasyczna koncepcja disegno, z
powodu jego przejrzystosci mimetycznej, ani koncepcja obrazu monogra-
mu (schemat Kantowski) z powodu jego syntetycznej jednorodnosci. Przy-
klad Freudowski przedstawia sip ponadto mniej jako przyklad zamknip-
tego przedmiotu, rezultat pewnej pracy, ale raezej jako paradygmat
samej pracy. I rzeczywiscie otwiera w Objasnianiu marzen sennych roz-
dzial poswipcony „pracy marzenia sennego” (Traumarbeit). Nadaje temu
tytuiowi charakter strukturalnego paradygmatu funkejonowania - fun-
kejonowania bardzo dziwnego, w ktôrym rozdarcie, po ugodzeniu zbyt
stabilnej, idealistycznej istoty, rysunku i schematu, dowartosciuje samg
idep funkcji w sensie, w jakim Cassirer môgl jg rozumiec po Kancie11.
9 Mozna by zarzueie, ze jest to mozliwe - to jednak staloby sip wyjgtkowym sympto-
mem jakiejs katastrofy, potopu lub rzezi niewinigtek...
10 Tamze, s. 243-244.
11 Czyli jako tp ,jedyng i tp samg fundamentalng funkcjp duchowg” odpowiadajgcg na
„fundamentalny wymog jednosci” pomipdzy przedmiotami, ktôrg przedmioty same wobec
siebie sg jednak niezdolrie zamanifestowae. Por. E. Cassirer, La philosophie des formes
symboliques, I, s. 17-18.