DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Czekalski, Stanisław: Obcość i obecność, Horacjusze i Sarmaci: wzory Davidowskie w twórczości Norblina
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28179#0091
OBCOŚĆ I OBECNOŚĆ, HORACJUSZE I SARMACI. WZORY DAYIDOWSKIE W TWÓRCZOŚCI NORBLINA 89
uwzględnił ten drobny detal, załamanie balustrady przy ścianie po pra-
wej, natomiast zignorował identyczny detal po drugiej stronie. Wytłuma-
czenie tych trzech paradoksalnych względem siebie elementów w szki-
cach Norblina jest, jak sądzę, jedno: artysta zauważył w Izbie Senatu
przede wszystkim to, co odpowiadało obrazowi sali do gry w piłkę, wyko-
nanemu przez Davida. Nie ma tam okien w ścianie na wprost widza,
ściana boczna po lewej biegnie prosto, zaś ściana po prawej, przy końcu
swego biegu w głąb obrazu, występuje uskokiem do wnętrza, a to jej zała-
manie akcentuje pojawiająca się w tym miejscu balustrada, za którą tłoczą
się widzowie.
Uznanie zależności rysunków Norblina od Davidowskiego wzoru każe
przesunąć czas ich powstania najwcześniej na jesień 1791 roku. W związ-
ku z tym stanowisko Batowskiego, który jednocześnie sugerował powsta-
nie rysunku sceny sejmowej Norblina już w maju 1791 r. i dostrzegał jego
zależność od wpływu kompozycji Davida, jest nie do przyjęcia; jedno po
prostu wyklucza drugie. Projekt Davida został oficjalnie zaprezentowany
na Salonie otwartym we wrześniu tego roku, wcześniej zaś, w czerwcu,
artysta pokazywał szkic w swojej pracowni36. Pozostaje niewiadomą, w
jaki sposób Norblin się z nim zetknął.
Skoro mowa o warunkach prezentacji rysunku Davida, warto zwrócić
uwagę na zbieżność między obiema pracami także i w aspekcie szczegól-
nego sposobu ich wprowadzenia w obieg publiczny. Inicjatywę sponsoro-
wania pracy autora Przysięgi Horacjuszy nad obrazem upamiętniającym
przysięgę wersalską zgłosił na forum klubu jakobinów jeden z uczestni-
ków zgromadzenia w sali do gry w piłkę, deputowany Dubois-Crance, w
pierwszą rocznicę tamtych wydarzeń. Rysunek zaprezentowany na Salo-
nie w 1791 r. miał stać się podstawą monumentalnego malowidła, a zara-
zem odbitki graficznej; środki na sfinansowanie obrazu zamierzano uzy-
skać właśnie z subskrypcji na rycinę. Odpowiednio również rysunek
Norblina zamówiony został przez posła na Sejm Czteroletni, sztych z nie-
go ukazał się w rocznicę uchwalenia konstytucji i jego egzemplarze były
przeznaczone na sprzedaż. Łęski dołączył do nich Doniesienie stanowiące
komentarz do Norblinowskiej kompozycji, a rozpoczynające się mottem
zaczerpniętym z katalogu paryskiego Salonu z roku 1791 - tego, na któ-
rym pokazano rysunek Davida: „To sztuki są źródłem oświecenia ludzi,
ich duchowego wzrostu i umiłowania wolności”.
Uchwalenie Konstytucji trzeciego maja miało do pewnego stopnia cha-
rakter rewolucyjnego przewrotu i - jak świadczą chociażby cytowane wy-
żej słowa marszałka Małachowskiego - wśród inicjatorów tego aktu ist-
niało przekonanie, że przeprowadzają właśnie rewolucję. Świadomość
taka została w istotnym stopniu uformowana pod wpływem rewolucji
36 Por. W. Kemp, op. cit. oraz D. Johnson, op. cit., s. 80.
uwzględnił ten drobny detal, załamanie balustrady przy ścianie po pra-
wej, natomiast zignorował identyczny detal po drugiej stronie. Wytłuma-
czenie tych trzech paradoksalnych względem siebie elementów w szki-
cach Norblina jest, jak sądzę, jedno: artysta zauważył w Izbie Senatu
przede wszystkim to, co odpowiadało obrazowi sali do gry w piłkę, wyko-
nanemu przez Davida. Nie ma tam okien w ścianie na wprost widza,
ściana boczna po lewej biegnie prosto, zaś ściana po prawej, przy końcu
swego biegu w głąb obrazu, występuje uskokiem do wnętrza, a to jej zała-
manie akcentuje pojawiająca się w tym miejscu balustrada, za którą tłoczą
się widzowie.
Uznanie zależności rysunków Norblina od Davidowskiego wzoru każe
przesunąć czas ich powstania najwcześniej na jesień 1791 roku. W związ-
ku z tym stanowisko Batowskiego, który jednocześnie sugerował powsta-
nie rysunku sceny sejmowej Norblina już w maju 1791 r. i dostrzegał jego
zależność od wpływu kompozycji Davida, jest nie do przyjęcia; jedno po
prostu wyklucza drugie. Projekt Davida został oficjalnie zaprezentowany
na Salonie otwartym we wrześniu tego roku, wcześniej zaś, w czerwcu,
artysta pokazywał szkic w swojej pracowni36. Pozostaje niewiadomą, w
jaki sposób Norblin się z nim zetknął.
Skoro mowa o warunkach prezentacji rysunku Davida, warto zwrócić
uwagę na zbieżność między obiema pracami także i w aspekcie szczegól-
nego sposobu ich wprowadzenia w obieg publiczny. Inicjatywę sponsoro-
wania pracy autora Przysięgi Horacjuszy nad obrazem upamiętniającym
przysięgę wersalską zgłosił na forum klubu jakobinów jeden z uczestni-
ków zgromadzenia w sali do gry w piłkę, deputowany Dubois-Crance, w
pierwszą rocznicę tamtych wydarzeń. Rysunek zaprezentowany na Salo-
nie w 1791 r. miał stać się podstawą monumentalnego malowidła, a zara-
zem odbitki graficznej; środki na sfinansowanie obrazu zamierzano uzy-
skać właśnie z subskrypcji na rycinę. Odpowiednio również rysunek
Norblina zamówiony został przez posła na Sejm Czteroletni, sztych z nie-
go ukazał się w rocznicę uchwalenia konstytucji i jego egzemplarze były
przeznaczone na sprzedaż. Łęski dołączył do nich Doniesienie stanowiące
komentarz do Norblinowskiej kompozycji, a rozpoczynające się mottem
zaczerpniętym z katalogu paryskiego Salonu z roku 1791 - tego, na któ-
rym pokazano rysunek Davida: „To sztuki są źródłem oświecenia ludzi,
ich duchowego wzrostu i umiłowania wolności”.
Uchwalenie Konstytucji trzeciego maja miało do pewnego stopnia cha-
rakter rewolucyjnego przewrotu i - jak świadczą chociażby cytowane wy-
żej słowa marszałka Małachowskiego - wśród inicjatorów tego aktu ist-
niało przekonanie, że przeprowadzają właśnie rewolucję. Świadomość
taka została w istotnym stopniu uformowana pod wpływem rewolucji
36 Por. W. Kemp, op. cit. oraz D. Johnson, op. cit., s. 80.