DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Bernatowicz, Piotr: Picasso w Polsce zaraz po wojnie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28179#0160
158
PIOTR BERNATOWICZ
nej, która następowała po 1949 roku - Polska po roku 1945 pozostawała
w jeszcze ścisłym związku z tym, co działo się poza jej granicami.
Z drugiej strony, używając tego określenia, nie należy zapominać o do-
konującym się w ówczesnej Polsce procesie prowadzonej przez komuni-
stów budowy fundamentów nowego systemu totalitarnej władzy. O ile w
obszarze stricte politycznym proces ten przeprowadzano z całą brutalno-
ścią i bezwzględnością w eliminowaniu przeciwników, o tyle w innych
sferach życia społecznego, w tym sferze kultury, nowa władza nie od razu
ujawniła swe prawdziwe oblicze. W pierwszych latach powojennych sto-
sowano taktykę, w której chodziło o to, by - jak pisze K. Kersten10 - nie
tyle zrażać, ile pozyskiwać ludzi kultury, a ich ewentualną wrogość lub
niechęć neutralizować różnymi metodami. Właśnie w ramach tej taktyki
sytuuje się problem ówczesnej recepcji Pabla Picassa, którego nazwisko
zostało użyte jako narzędzie wspomnianej neutralizacji wrogości i niechę-
ci. Przyjrzyjmy się jej zatem dokładniej.
Strategia nowej, komunistycznej władzy wobec środowisk twórczych
powstała jeszcze przed zakończeniem działań wojennych. Już w ramach
utworzonej przez PPR Krajowej Rady Narodowej - zalążka przyszłej wła-
dzy - istniała Komisja Kultury* 11. Jej przewodniczącym był Wincenty
Rzymowski, który w lipcu 1944 objął funkcję kierownika resortu kultury
przy PKWN, a od maja następnego roku - ministra kultury. „Inteligencja
polska, polscy pisarze, artyści, nauczyciele i inni (...) znajdą pełną opiekę
ze strony państwa. Będziemy całą duszą popierać rozwój teatru, literatu-
ry i sztuki” - mówił wówczas na posiedzeniu Krajowej Rady Narodowej
Edward Osóbka-Morawski (Program prac Polskiego Komitetu Wyzwole-
nia Narodowego, „Rzeczpospolita” 1944, nr 41). Kolejnym etapem był lu-
belski PKWN. Powstaje wówczas Związek Zawodowy Artystów Plasty-
ków i konstytuuje się jego zarząd. Do Lublina przybywają z I Armią LWP
Adam Ważyk - późniejszy redaktor „Kuźnicy”, J. Putrament, a przede
wszystkim J. Borejsza uznawany za głównego realizatora strategii „na-
wracania” ludzi kultury, twórca i kierownik spółdzielni wydawniczej
„Czytelnik” — instytucji, która praktycznie zmonopolizowała rynek wy-
dawniczy i drukarski w powojennej Polsce12.
Wkrótce na łamach tygodnika „Odrodzenie”, redagowanego m.in.
przez wspomnianych A. Ważyka i J. Putramenta, którego pierwszy nu-
mer ukazał się już we wrześniu 1944 r., zostanie postawiony „problem
odnalezienia nowego wyrazu kulturalnego nowej Polski”. Proces, w wyni-
ku którego miała wyrosnąć nowa „inteligencja, która zastąpi wytrzebione
10 K. Kersten, Narodziny systemu władzy - Polska 1943-1948, Poznań 1990, s. 362.
11 M. Fik, Kultura polska 1944-1956, (w:) Polacy wobec przemocy 1944-1956, Warsza-
wa 1996.
12 K. Bagiński, Cenzura w Polsce, „Zeszyty Historyczne”, t. 6, 1965.
PIOTR BERNATOWICZ
nej, która następowała po 1949 roku - Polska po roku 1945 pozostawała
w jeszcze ścisłym związku z tym, co działo się poza jej granicami.
Z drugiej strony, używając tego określenia, nie należy zapominać o do-
konującym się w ówczesnej Polsce procesie prowadzonej przez komuni-
stów budowy fundamentów nowego systemu totalitarnej władzy. O ile w
obszarze stricte politycznym proces ten przeprowadzano z całą brutalno-
ścią i bezwzględnością w eliminowaniu przeciwników, o tyle w innych
sferach życia społecznego, w tym sferze kultury, nowa władza nie od razu
ujawniła swe prawdziwe oblicze. W pierwszych latach powojennych sto-
sowano taktykę, w której chodziło o to, by - jak pisze K. Kersten10 - nie
tyle zrażać, ile pozyskiwać ludzi kultury, a ich ewentualną wrogość lub
niechęć neutralizować różnymi metodami. Właśnie w ramach tej taktyki
sytuuje się problem ówczesnej recepcji Pabla Picassa, którego nazwisko
zostało użyte jako narzędzie wspomnianej neutralizacji wrogości i niechę-
ci. Przyjrzyjmy się jej zatem dokładniej.
Strategia nowej, komunistycznej władzy wobec środowisk twórczych
powstała jeszcze przed zakończeniem działań wojennych. Już w ramach
utworzonej przez PPR Krajowej Rady Narodowej - zalążka przyszłej wła-
dzy - istniała Komisja Kultury* 11. Jej przewodniczącym był Wincenty
Rzymowski, który w lipcu 1944 objął funkcję kierownika resortu kultury
przy PKWN, a od maja następnego roku - ministra kultury. „Inteligencja
polska, polscy pisarze, artyści, nauczyciele i inni (...) znajdą pełną opiekę
ze strony państwa. Będziemy całą duszą popierać rozwój teatru, literatu-
ry i sztuki” - mówił wówczas na posiedzeniu Krajowej Rady Narodowej
Edward Osóbka-Morawski (Program prac Polskiego Komitetu Wyzwole-
nia Narodowego, „Rzeczpospolita” 1944, nr 41). Kolejnym etapem był lu-
belski PKWN. Powstaje wówczas Związek Zawodowy Artystów Plasty-
ków i konstytuuje się jego zarząd. Do Lublina przybywają z I Armią LWP
Adam Ważyk - późniejszy redaktor „Kuźnicy”, J. Putrament, a przede
wszystkim J. Borejsza uznawany za głównego realizatora strategii „na-
wracania” ludzi kultury, twórca i kierownik spółdzielni wydawniczej
„Czytelnik” — instytucji, która praktycznie zmonopolizowała rynek wy-
dawniczy i drukarski w powojennej Polsce12.
Wkrótce na łamach tygodnika „Odrodzenie”, redagowanego m.in.
przez wspomnianych A. Ważyka i J. Putramenta, którego pierwszy nu-
mer ukazał się już we wrześniu 1944 r., zostanie postawiony „problem
odnalezienia nowego wyrazu kulturalnego nowej Polski”. Proces, w wyni-
ku którego miała wyrosnąć nowa „inteligencja, która zastąpi wytrzebione
10 K. Kersten, Narodziny systemu władzy - Polska 1943-1948, Poznań 1990, s. 362.
11 M. Fik, Kultura polska 1944-1956, (w:) Polacy wobec przemocy 1944-1956, Warsza-
wa 1996.
12 K. Bagiński, Cenzura w Polsce, „Zeszyty Historyczne”, t. 6, 1965.