Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (11.2000)

254

MARIUSZ BRYL

cyjny charakter. Albowiem równocześnie z jej powstaniem upadł dotych-
czas obowiązujący model jednego reprezentującego daną epokę stylu
artystycznego. Coraz większa liczba nowych kierunków, zastępujących w
coraz szybszym rytmie poprzednie, wprowadziła również chaos do histo-
rii sztuki współczesnej, która albo - trzymając się starego modelu - za-
częła opisywać coraz krótsze etapy panowania danego stylu, albo też
utożsamiła rynek artystyczny z procesem artystycznym, ograniczając się
do notowania najnowszego kursu03. To zaś nie wystarcza do zachowania
fikcji wspólnej historii sztuki, która utrzymuje się obecnie przy życiu je-
dynie za cenę zafałszowań i niwelacji rzeczywistych procesów historycz-
nych.
Różnice w podejściu do modernizmu w Europie i Ameryce istniały
w samym punkcie wyjścia: tutaj przywołuje Belting analizy Roberta Hu-
ghes^ - zawarte w książce The Culture of Complaint - który wskazał na
silnie zakorzenione w amerykańskiej tradycji moralno-dydaktyczne po-
dejście do sztuki jako istotny element w przyswojeniu i rozumieniu mo-
dernizmu w USA, całkowicie nieobecny w Europie. To podejście stale da-
je o sobie znać w specyficznie amerykańskich sporach o wolność sztuki,
cenzurę, o problem mniejszości, AIDS, „political correctness” etc. Z jednej
strony, na pierwszym planie znajdują się w USA inne tematy, niż w Eu-
ropie, z drugiej zaś, te samy tematy posiadają tam i tu odmienne znacze-
nie. W sumie, konkluduje autor:
wątpliwe jest czy tak zwana Sztuka Zachodu rozporządza jeszcze dzisiaj wspól-
nym obrazem historii sztuki. (...) Być może dawna idea historii sztuki załamała
się już w chwili, gdy obie półkule zadecydowały - ze swoimi przeciwstawnymi mo-
delami historii - o wspólnym wystąpieniu na scenie artystycznej54.
Również związany z upadkiem komunizmu po 1989 roku zanik poli-
tycznego podziału Europy na dwa bloki ujawnił z całą ostrością deficyty
dotychczasowego modelu historii sztuki nowoczesnej jako historii sztuki
zachodniej, w którym nie mieściła się powojenna sztuka krajów socjali-
stycznych. Procesy artystyczne tam zachodzące nie należały do przedmio-
tu zainteresowania zachodnich historyków sztuki, w rezultacie czego po-
wstała ogromna luka w wiedzy na ten temat. Ignorancja dotyczy przy
tym nie tylko faktów, ale i odmiennych od zachodnich mechanizmów fun-
kcjonowania i ewolucji sztuki w krajach bloku wschodniego. Belting opi-
suje szereg trudności, napięć i nieporozumień, stanowiących konsekwen-
cję tego stanu rzeczy. Przede wszystkim krytykuje on wszelkie proste
rozwiązania, jak na przykład próbę eksportowania na Wschód idei jedno-

53 Ibidem, s. 56.
54 Ibidem, s. 59.