Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (11.2000)

HISTORIA SZTUKI NA PRZEJŚCIU OD FUNKTIONSGESCHICHTE KU BILDWISSENSCHAFT

287

Na milczenie Beltinga spojrzeć można jednak i z innej strony: jego
obecnych publikacji, by przekonać się, w jaki sposób uprawia Belting hi-
storię sztuki teraz, już po ostatecznie skonstatowanym jako fakt „końcu
historii sztuki”. Z tego punktu widzenia owo milczenie okaże się pozorne:
potwierdza się raz jeszcze słuszność cytowanej na wstępie uwagi Warn-
kego o paradoksalnej naturze fenomenu Beltinga, który - mimo tezy o
końcu dyscypliny - uprawia ją nadal i „pcha do przodu”. Jednak kieru-
nek, w którym zdąża autor Das Ende der Kunstgeschichte, pozostaje nie
do końca określony.
Z jednej strony bowiem, idąc za głosem swojego geniuszu naukowego,
w którym indywidualizm badawczy łączył się zawsze z dążeniem do wiel-
kich syntez historycznych (czego najpełniejszą realizację stanowi Bild
und Kuli), opublikował właśnie Belting monumentalną pracę Das unsicht-
bare Meisterwerk162, zawierającą rekonstrukcję dziejów idei dzieła sztuki
w epoce nowoczesnej. Książkę tę, podobnie jak opublikowaną w tym sa-
mym roku, równie monumentalną pracę Wernera Hofmanna, także po-
święconą sztuce nowoczesnej (Die Moderne im Riickspiegel163), można by
określić - z braku innego terminu-jako syntezę nowego typu: nie kla-
syczną historię - w tym przypadku - sztuki nowoczesnej, ale dzieje wy-
branego problemu, czy aspektu, tak jednak wybranego, by, po pierwsze,
dotykał istoty procesu historyczno-artystycznego, po drugie zaś, by umoż-
liwiał autorowi ujęcie go we własnej, maksymalnie zindywidualizowanej
perspektywie. Powstała w ten sposób praca łączy w sobie cechy tradycyj-
nej syntezy (monumentalność, całościowość, makronarracja) z jednostko-
wością oryginalnej analizy (nowy sposób wiązania faktów, ich nowe upo-
rządkowanie, przesunięcie akcentów z jednych elementów struktury
dzieła na inne, etc.). Dzieło piewcy „końca historii sztuki” spotyka się tutaj
z dziełem badacza, który nie zaprzątał sobie głowy podobnymi hasłami,
uznając je - jak pamiętamy - za czysto marketingowy chwyt. I Belting,
i Hofmann kontynuują tutaj - i to na najwyższym poziomie - tradycję
autonomicznej historii sztuki, w której proces historyczno-artystyczny -
artyści, dzieła i ich recepcja - cieszy się dużym stopniem autonomii.
Istnieje jednak również inny Belting: wypowiadający się w serii sto-
sunkowo krótkich tekstów, w których próbuje zarysować nową perspek-
tywę dla historii sztuki jako antropologicznie zorientowanej nauki o ob-
razach164. Tutaj porusza się w kierunku zasygnalizowanym w Das Ende
162 H. Belting, Das unsichtbare Meisterwerk. Die modernen Mythen der Kunst,
Miinchen 1998.
163 W. Hofmann, Die Moderne im Riickspiegel. Hauptwege der Kunstgeschichte,
Miinchen 1998.
164 Np. H. Belting, Der Ort der Bilder, (w:) H. Belting, L. Haustein (Hg.), Das Er-
be der Bilder. Kunst und moderne Medien in den Kulturen der Welt, Miinchen 1998, s. 34-53;