Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (11.2000)

PRZEKŁADY

Hans Belting

OBRAZ I JEGO MEDIA.
PRÓBA ANTROPOLOGICZNA*

1

Modny w ostatnich latach dyskurs o obrazach wprowadził babilońskie
pomieszanie języków. Pojawiające się stale, niczym narkotyk, pojęcie „ob-
razu” przysłania jedynie niezgodność istniejących sposobów widzenia.
Maskuje ono fakt, że wcale nie mówi się o tych samych obrazach, także
wtedy, gdy zarzuca się to pojęcie, niczym kotwicę, w mieliznach porozu-
mienia. Brak ostrości w dyskursie o obrazach występuje wszędzie tam,
gdzie powstaje wrażenie, że krążą one bezcieleśnie, czego nigdy nie czy-
nią endogeniczne obrazy wyobraźni i pamięci, okupujące nasze własne
ciało. Niektórzy generalnie zrównują obrazy z obszarem wizualnym, co
sprawia, że wszystko, co widzimy, jest obrazem, który tym samym traci
swoje znaczenie symboliczne. Inni ryczałtowo utożsamiają obrazy ze zna-
kami ikonicznymi, które zawierają w sobie odniesienie podobieństwa,
wiążące je z inną instancją: z rzeczywistością, która - sama nie będąc ob-
razem - zachowuje wobec niego status nadrzędny. Wreszcie występuje
też idealistyczny rodzaj dyskursu, doszukujący się obrazów jedynie na te-
renie sztuki. Ignoruje on przy tym obrazy świeckie, które istnieją poza
muzeum (nową świątynią) i dlatego nie są - jako obrazy - poważnie bra-
ne pod uwagę. W rezultacie powstaje nowy spór o obrazy, w którym wal-
kę toczą ze sobą monopole definicyjne. Nie tylko mówimy w ten sam spo-
sób o zupełnie odmiennych obrazach. Stosujemy również różne dyskursy
wobec obrazów tego samego rodzaju.

* Szkic dotychczas niepublikowany. Niniejszy przekład jest pierwodrukiem tekstu
Hansa Beltinga, Das Bild und seine Medien. Ein anthropologisches Versuch.