Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (12.2001)

Michał Haake

JEDNOSTKA WOBEC HISTORII
PORTRET GENERAŁA HENRYKA DEMBIŃSKIEGO
HENRYKA RODAKOWSKIEGO1
Niniejsza interpretacja Portretu Generała Henryka Dembińskiego
Henryka Rodakowskiego z 1852 r. (il. 1) została podzielona na trzy części.
W pierwszej podejmuję, rozwiniętą w części ostatniej, dyskusję ze stanem
badań, której celem jest zbudowanie nowej sieci związków międzyobrazo-
wych, uwzględniających, moim zdaniem, w znacznie większym stopniu
wizualną złożoność i osobliwość dzieła. Dotychczasowe rozpoznanie iko-
nografii portretu, a także analizy stylu, jak sądzę, wpisały Dembińskiego
w siatkę odniesień utrudniających właściwe określenie jego wyjątkowego
artystycznego wymiaru.
Dyskusję ze stanem badań dzieli podjęta w części drugiej próba zoba-
czenia portretu poza towarzyszącymi jego powstaniu kontekstem histo-
rycznym i tradycją artystyczną, co związane jest z koniecznością odrzucenia
wszelkich dookreśleń pozostających poza rekonstruowaną w bezpośred-
nim oglądzie wizualną postacią dzieła, „tego, co dzieło sztuki samo z sie-
bie wydobywa na jaw”2. W części trzeciej, Dembiński taki, jaki pozwolił
się zobaczyć piszącemu, determinuje sposób, w jaki został wpisany w ra-
my dialogu międzyobrazowego3.

1 Niniejsze studium jest fragmentem pracy doktorskiej Portret w malarstwie polskim
u progu nowoczesności, przygotowywanej w Instytucie Historii Sztuki UAM pod kierun-
kiem Profesora dra hab. Wojciecha Suchockiego oraz finansowanej ze środków KBN w ra-
mach grantu promotorskiego.
2 Rozważania w tej części inspirowane są myślą Michaela Brótje. Zarys swojej egzy-
stencjalno-hermeneutycznej teorii sztuki Brótje zawarł w książce: Der Spiegel der Kunst.
Zur Grundlegung einer existential-hermeneutischen Kunstwissenschaft, Stuttgard 1990,
Por. obszerne omówienie teorii Brótjego w: M. Bryl, Płaszczyzna, ogląd, absolut. Inspira-
cje hermeneutyczne we współczesnej historii sztuki, ,Artium Quaestiones”, t. VI, Poznań
1993, s. 55-84 (wszystkie przytaczane dalej cytaty z książki M. Brótjego w tłumaczeniu
Mariusza Bryla).
3 Sposób ujęcia problematyki związków międzyobrazowych zawdzięczam tekstom Woj-
ciecha Suchockiego, zwłaszcza: Trop zbiegłych bogów. Przyczynek do „Ślubów” Ingresa
i „Wolności” Delacroix, „Artium Quaestiones”, t. VIII, Poznań 1997, s. 61-87.