DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kiepuszewski, Łukasz: Fizjologia malowania: recepcja materii obrazu Cézanne'a
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0117
FIZJOLOGIA MALOWANIA
115
Rytm uczestniczy w rozbijaniu hierarchicznych struktur w obrazie.
Plamy barwne położone na płótnie ukazują dążenie do transformacji sta-
tusu przedstawienia. W konsekwencji narastania procesu uwalniania się
substancji forma nie jest w stanie w pełni wchłonąć materii. Istnieje
w obrazie takie ąuantum materii, które pozostaje niezdeterminowane.
Uczestniczy ono w obrazie jako wyładowanie rytmu, w efekcie - jakby po-
wiedział Deleuze - przejścia przez różne poziomy wrażenia. Ekspozycja
taktylnego sposobu nakładania farby wskazuje na pewną przygodność
strukturalnych aspektów obrazu. Pozwalając na sformułowanie pozornie
tylko paradoksalnej opinii, wedle której konstrukcja zostaje uwarunko-
wana przypadkowością.
Charakterystyka materii, jako nie podporządkowującej się homologii
formy, interesowała Georges’a Bataille’a. Uważający się za kontynuatora
Nietzschego Bataille rozwijając koncepcję heterologii zasugerował pojęcie
Informe - czyli ześlizgiwania się formy z niej samej ku amorficznej mate-
rii. Pomysł ten został podjęty przez historyków sztuki. I tak Didi-Huber-
mann ujął informe jako „rytmiczną kondycję formy”; w której tak bliska
Bataille’owi „konkretna” materia ingeruje przede wszystkim w figura-
tywność przedstawienia15.
Pojęcie Informe zradykalizowali Rosalind Krauss i Ive-Alain Bois/6.
Wychodząc od opisywanej przez Bataille’a opozycji form wertykalnych -
horyzontalnych, Krauss rozróżnia dwa typy widzenia. Istnieje więc spoj-
rzenie, które zakłada dystans między obserwatorem a przedmiotem, lu-
kę, która buduje relację percepcyjną, kształtująca przestrzeń opartą na
kontemplacji, zastanowieniu, naukowym dociekaniu. Ono jest przedmio-
tem badań psychologów postaci, wywodzących całe doświadczenie percep-
cyjne ze struktury figura - tło. Psychologowie gestaltyści mówią o percep-
cyjnym polu jako „anizotropicznym”, które charakteryzuje się innym
optycznym ciężarem i gęstością u dołu i u góry. Możliwe jest więc i inne
spojrzenie, które nie podporządkowuje się analizom „gestaltystów”. Wi-
dzenie to jest zogniskowane na horyzontalnym gruncie, bo w przeciwień-
stwie do pierwszego, nie stawia oporu siłom grawitacji, ale należy do nie-
go to, co właśnie ulega grawitacji. Wywodzi się ono z animalistycznych
atawizmów i jest ściśle powiązane z poszerzeniem zmysłu dotyku'1. Roz-
różnienie między tymi dwoma typami spojrzenia zwraca się ku dystynk-
cji tego, co „dobrze-zbudowane” i tego, co akonstrukcyjne, aformalne'8.
75 G. Didi-Hubermann, Le Ressemblance informe ou le gai uisuel selon Georges Ba-
taille, Paris 1995.
76 Y.-A. Bois, R. E. Krauss, Formless. A User’s Guide, New York 1997. Książka ta
jest wersją francuskiego katalogu wystawy Uinforme. Modę d’emploi, Centre Georges
Pompidou, 1996.
77 R. E. Krauss, Gestalt, op. cit., s. 89-90.
78 R. E. Krauss, Horizontality, op. cit., s. 97.
115
Rytm uczestniczy w rozbijaniu hierarchicznych struktur w obrazie.
Plamy barwne położone na płótnie ukazują dążenie do transformacji sta-
tusu przedstawienia. W konsekwencji narastania procesu uwalniania się
substancji forma nie jest w stanie w pełni wchłonąć materii. Istnieje
w obrazie takie ąuantum materii, które pozostaje niezdeterminowane.
Uczestniczy ono w obrazie jako wyładowanie rytmu, w efekcie - jakby po-
wiedział Deleuze - przejścia przez różne poziomy wrażenia. Ekspozycja
taktylnego sposobu nakładania farby wskazuje na pewną przygodność
strukturalnych aspektów obrazu. Pozwalając na sformułowanie pozornie
tylko paradoksalnej opinii, wedle której konstrukcja zostaje uwarunko-
wana przypadkowością.
Charakterystyka materii, jako nie podporządkowującej się homologii
formy, interesowała Georges’a Bataille’a. Uważający się za kontynuatora
Nietzschego Bataille rozwijając koncepcję heterologii zasugerował pojęcie
Informe - czyli ześlizgiwania się formy z niej samej ku amorficznej mate-
rii. Pomysł ten został podjęty przez historyków sztuki. I tak Didi-Huber-
mann ujął informe jako „rytmiczną kondycję formy”; w której tak bliska
Bataille’owi „konkretna” materia ingeruje przede wszystkim w figura-
tywność przedstawienia15.
Pojęcie Informe zradykalizowali Rosalind Krauss i Ive-Alain Bois/6.
Wychodząc od opisywanej przez Bataille’a opozycji form wertykalnych -
horyzontalnych, Krauss rozróżnia dwa typy widzenia. Istnieje więc spoj-
rzenie, które zakłada dystans między obserwatorem a przedmiotem, lu-
kę, która buduje relację percepcyjną, kształtująca przestrzeń opartą na
kontemplacji, zastanowieniu, naukowym dociekaniu. Ono jest przedmio-
tem badań psychologów postaci, wywodzących całe doświadczenie percep-
cyjne ze struktury figura - tło. Psychologowie gestaltyści mówią o percep-
cyjnym polu jako „anizotropicznym”, które charakteryzuje się innym
optycznym ciężarem i gęstością u dołu i u góry. Możliwe jest więc i inne
spojrzenie, które nie podporządkowuje się analizom „gestaltystów”. Wi-
dzenie to jest zogniskowane na horyzontalnym gruncie, bo w przeciwień-
stwie do pierwszego, nie stawia oporu siłom grawitacji, ale należy do nie-
go to, co właśnie ulega grawitacji. Wywodzi się ono z animalistycznych
atawizmów i jest ściśle powiązane z poszerzeniem zmysłu dotyku'1. Roz-
różnienie między tymi dwoma typami spojrzenia zwraca się ku dystynk-
cji tego, co „dobrze-zbudowane” i tego, co akonstrukcyjne, aformalne'8.
75 G. Didi-Hubermann, Le Ressemblance informe ou le gai uisuel selon Georges Ba-
taille, Paris 1995.
76 Y.-A. Bois, R. E. Krauss, Formless. A User’s Guide, New York 1997. Książka ta
jest wersją francuskiego katalogu wystawy Uinforme. Modę d’emploi, Centre Georges
Pompidou, 1996.
77 R. E. Krauss, Gestalt, op. cit., s. 89-90.
78 R. E. Krauss, Horizontality, op. cit., s. 97.