DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kiepuszewski, Łukasz: Fizjologia malowania: recepcja materii obrazu Cézanne'a
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0120
118
ŁUKASZ KIEPUSZEWSKI
Dotyk jest podstawową metaforą koncepcji widzenia wyzywającą pod-
miotowo zorientowane widzenie na dystans. Zamierzenie Cezanne’a -
wedle Merleau-Ponty - to pokazać widzialny świat, jak nas dotyka. Ma-
larz zagęszcza związek widzenia i dotyku, np. analizując obiekty z bliska,
tak że intensywność doznań optycznych destruuje relację figura - tło. Po-
wierzchnia obrazów posiada fizyczność w każdym miejscu - wszystkie
plany są zaangażowane, a różne fragmenty przedstawienia osiągają tą
samą malarską materię. Sposób malowania malarza transponuje wszyst-
kie elementy obrazu poprzez dotyk, stwarzając w ten sposób na powierzch-
ni rozprzestrzeniającą się sieć analogii.
Richard Shiff przyglądając się obrazom Cezanne’a zauważa, że jego
ślady różnią się od śladów malarza o konwencjonalnej technice. Ślad ten
nie wydaje się trudny do wykonania: traci dystynkcje, nie konotuje żad-
nego ukrytego talentu, niezwykłych umiejętności czy psychologicznego
wyrafinowania. Inaczej niż u abstrakcyjnych ekspresjonistów, Cezanne
omija dyskurs o indywidualnej ekspresji stylu, wirtuozerii84. Oznacza to,
iż kiedy patrzymy na obraz Cezanne’a jako produkt akcji, ślady tracą au-
torską specyfikę, bo dotyk podtrzymuje anonimowość.
Obraz znajduje się na tym samym poziomie materialności, co obser-
wowany model i w ten sposób odsyła do przedmiotowej realności. Wkra-
cza ona w obraz, kiedy wirtualnie angażujemy nasze taktylne doświad-
czenie. W rezultacie dążenie do odczytania obrazu Cezanne’a na poziomie
tego, co można nazwać retoryką dotyku, określa malowidło jako próbę
przywrócenia potencjału fizycznego kontaktu.
MATERIA JAKO BRAK
Na czym więc polega dostęp do w ten sposób ujawniającej się materii
obrazu? Zbliża się do tej problematyki Jean-Franęois Lyotard w tekście
Po wzniosłości: stanowisko estetyki z 1990 roku8,5.
Cezanne napisał w Listach - zwraca uwagę Lyotard - że formę uzyskuje się wte-
dy, kiedy kolor osiąga doskonałość. Stwierdzenie to ujawnia, że dla Cezanne’a ma-
lowanie nie polega ani na rozmieszczeniu kolorów w uprzednio zarysowanych
konturach, ani na wypełnianiu materią zaplanowanej zawczasu powierzchni.
Przeciwnie, początkiem malowania jest pierwsze położenie barwnej plamy, która
wywołuje następne odcienie, dopasowujące się do siebie nawzajem, tak ze wzglę-
du na własne przyciągania, jak na to, co ich połączenie pozwala odczuć malujące-
84 R. Shiff, Cezannes phisicality, s. 168.
85 J.-F. Lyotard, Po wzniosłości: stanowisko estetyki, tłum. A. Kluba, „Teksty Drugie”
4, 1998, s. 131-139.
86 Ibidem, s. 137.
ŁUKASZ KIEPUSZEWSKI
Dotyk jest podstawową metaforą koncepcji widzenia wyzywającą pod-
miotowo zorientowane widzenie na dystans. Zamierzenie Cezanne’a -
wedle Merleau-Ponty - to pokazać widzialny świat, jak nas dotyka. Ma-
larz zagęszcza związek widzenia i dotyku, np. analizując obiekty z bliska,
tak że intensywność doznań optycznych destruuje relację figura - tło. Po-
wierzchnia obrazów posiada fizyczność w każdym miejscu - wszystkie
plany są zaangażowane, a różne fragmenty przedstawienia osiągają tą
samą malarską materię. Sposób malowania malarza transponuje wszyst-
kie elementy obrazu poprzez dotyk, stwarzając w ten sposób na powierzch-
ni rozprzestrzeniającą się sieć analogii.
Richard Shiff przyglądając się obrazom Cezanne’a zauważa, że jego
ślady różnią się od śladów malarza o konwencjonalnej technice. Ślad ten
nie wydaje się trudny do wykonania: traci dystynkcje, nie konotuje żad-
nego ukrytego talentu, niezwykłych umiejętności czy psychologicznego
wyrafinowania. Inaczej niż u abstrakcyjnych ekspresjonistów, Cezanne
omija dyskurs o indywidualnej ekspresji stylu, wirtuozerii84. Oznacza to,
iż kiedy patrzymy na obraz Cezanne’a jako produkt akcji, ślady tracą au-
torską specyfikę, bo dotyk podtrzymuje anonimowość.
Obraz znajduje się na tym samym poziomie materialności, co obser-
wowany model i w ten sposób odsyła do przedmiotowej realności. Wkra-
cza ona w obraz, kiedy wirtualnie angażujemy nasze taktylne doświad-
czenie. W rezultacie dążenie do odczytania obrazu Cezanne’a na poziomie
tego, co można nazwać retoryką dotyku, określa malowidło jako próbę
przywrócenia potencjału fizycznego kontaktu.
MATERIA JAKO BRAK
Na czym więc polega dostęp do w ten sposób ujawniającej się materii
obrazu? Zbliża się do tej problematyki Jean-Franęois Lyotard w tekście
Po wzniosłości: stanowisko estetyki z 1990 roku8,5.
Cezanne napisał w Listach - zwraca uwagę Lyotard - że formę uzyskuje się wte-
dy, kiedy kolor osiąga doskonałość. Stwierdzenie to ujawnia, że dla Cezanne’a ma-
lowanie nie polega ani na rozmieszczeniu kolorów w uprzednio zarysowanych
konturach, ani na wypełnianiu materią zaplanowanej zawczasu powierzchni.
Przeciwnie, początkiem malowania jest pierwsze położenie barwnej plamy, która
wywołuje następne odcienie, dopasowujące się do siebie nawzajem, tak ze wzglę-
du na własne przyciągania, jak na to, co ich połączenie pozwala odczuć malujące-
84 R. Shiff, Cezannes phisicality, s. 168.
85 J.-F. Lyotard, Po wzniosłości: stanowisko estetyki, tłum. A. Kluba, „Teksty Drugie”
4, 1998, s. 131-139.
86 Ibidem, s. 137.