DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Smolińska, Marta: Papież Leon I przed Attylą, wodzem Hunów Józefa Mehoffera: ślad początku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0153
PAPIEŻ LEON I PRZED ATTYLĄ, WODZEM HUNÓW JÓZEFA MEHOFFERA
151
Ranek zszedł mi na dyspucie z W[yspiańskim] o nowej jego kom[pozycjil (...). Sła-
wa zstępuje do grobu w zapomnienie, historia i poezja wstrzymują ją - on powia-
da - mogą jej nie wstrzymać. Czy sława może zstąpić do grobu, być zrujnowaną?
Chyba nie. Cokolwiek bądź potomność powie o ludziach prawdziwie wielkich, co-
kolwiek bądź im zarzuci - chociażby nawet wielkie grzechy i wady — nawet zbrod-
nie, sława, jaką zrodzili, zostanie zawsze czystą, prawdziwą sławą, bez względu,
czy to Attylla, Gotfryd z Bouillonu, Napoleon I, albo powstania nasze, np. 31 roku.
Takiej sławy, nie wiem, czy potrzeba, aby poezja lub historia ratowała od zaginie-
nia19.
Mehoffer, zafascynowany sławą wodza Hunów, ilustruje jego spotka-
nie z poselstwem papieskim w konwencji bliskiej kompozycji Matejkow-
skiej Unii lubelskiej, przywołując w ten sposób delikatną kwestię wza-
jemnych stosunków między Polską a Litwą. Status Leona I Wielkiego
koresponduje z pozycją Rzeczypospolitej Jagiellonów, osadzonej w tradycji
chrześcijaństwa od X wieku; natomiast zestawienie plemienia Hunów
z przedstawicielami Litwy, zgromadzonymi w sali lubelskiego zamku,
wywołuje, mimo przyjęcia katolicyzmu w 1389 roku, skojarzenia z barba-
rzyńską przeszłością. Papież i król Zygmunt August jawią się jako niosą-
cy pokój pod sztandarem chrześcijaństwa, wzajemnie dopowiadają swoje
wizerunki dzięki przeprowadzonemu na takich zasadach dialogowi mię-
dzyobrazowemu.
Klucz do zrozumienia skomplikowanych znaczeń dzieła Mehoffera
może podsunąć również czytane przez artystę dwutomowe dzieło autor-
stwa Amadee Thierry’ego Historyja Attyli i jego następców aż do usado-
wienia się Węgrów w Europie dopełniona legendami i podaniami przez
Amadeusza Thierry’ego, wydana po polsku w 1873 roku20, czytane przez
artystę w 1888 roku, o czym świadczy zapytanie z listu Wyspiańskiego:
„Powiedz mi, czy dużo już przeczytałeś Attylli - i czy tam co znalazłeś?”21.
Odpowiedź na pytanie Stanisława Wyspiańskiego nie należy do zadań
łatwych i jednoznacznych ze względu na złożony charakter dzieła dzie-
więtnastowiecznego historyka, którego ambicją było przedstawienie za-
równo prawdy historycznej, jak i wszystkich podań i legend narosłych
wokół postaci wodza Hunów. Niewątpliwy punkt styczny pomiędzy prze-
czytaną lekturą a poglądem Mehoffera na osobę Attyli stanowi cytowany
powyżej zapis z Dziennika, stawiający wodza Hunów w towarzystwie Na-
19 J. Mehoffer, Dziennik, op. cit., s. 67.
20 A. Thierry, Historyja Attyli i jego następców aż do usadowienia się Węgrów w Eu-
ropie dopełniona legendami i podaniami przez Amadeusza Thierry’ego, t. 1-2, nakładem
Redakcji Gazety Polskiej, Warszawa 1873.
21 Listy Stanisława Wyspiańskiego do Józefa Mehoffera, Henryka Opieńskiego i Ta-
deusza Stryjeńskiego, opr. M. Rydlowa, Listy zebrane, t. I, Kraków 1994, s. 21, list z datą
19-22 VIII 1888.
151
Ranek zszedł mi na dyspucie z W[yspiańskim] o nowej jego kom[pozycjil (...). Sła-
wa zstępuje do grobu w zapomnienie, historia i poezja wstrzymują ją - on powia-
da - mogą jej nie wstrzymać. Czy sława może zstąpić do grobu, być zrujnowaną?
Chyba nie. Cokolwiek bądź potomność powie o ludziach prawdziwie wielkich, co-
kolwiek bądź im zarzuci - chociażby nawet wielkie grzechy i wady — nawet zbrod-
nie, sława, jaką zrodzili, zostanie zawsze czystą, prawdziwą sławą, bez względu,
czy to Attylla, Gotfryd z Bouillonu, Napoleon I, albo powstania nasze, np. 31 roku.
Takiej sławy, nie wiem, czy potrzeba, aby poezja lub historia ratowała od zaginie-
nia19.
Mehoffer, zafascynowany sławą wodza Hunów, ilustruje jego spotka-
nie z poselstwem papieskim w konwencji bliskiej kompozycji Matejkow-
skiej Unii lubelskiej, przywołując w ten sposób delikatną kwestię wza-
jemnych stosunków między Polską a Litwą. Status Leona I Wielkiego
koresponduje z pozycją Rzeczypospolitej Jagiellonów, osadzonej w tradycji
chrześcijaństwa od X wieku; natomiast zestawienie plemienia Hunów
z przedstawicielami Litwy, zgromadzonymi w sali lubelskiego zamku,
wywołuje, mimo przyjęcia katolicyzmu w 1389 roku, skojarzenia z barba-
rzyńską przeszłością. Papież i król Zygmunt August jawią się jako niosą-
cy pokój pod sztandarem chrześcijaństwa, wzajemnie dopowiadają swoje
wizerunki dzięki przeprowadzonemu na takich zasadach dialogowi mię-
dzyobrazowemu.
Klucz do zrozumienia skomplikowanych znaczeń dzieła Mehoffera
może podsunąć również czytane przez artystę dwutomowe dzieło autor-
stwa Amadee Thierry’ego Historyja Attyli i jego następców aż do usado-
wienia się Węgrów w Europie dopełniona legendami i podaniami przez
Amadeusza Thierry’ego, wydana po polsku w 1873 roku20, czytane przez
artystę w 1888 roku, o czym świadczy zapytanie z listu Wyspiańskiego:
„Powiedz mi, czy dużo już przeczytałeś Attylli - i czy tam co znalazłeś?”21.
Odpowiedź na pytanie Stanisława Wyspiańskiego nie należy do zadań
łatwych i jednoznacznych ze względu na złożony charakter dzieła dzie-
więtnastowiecznego historyka, którego ambicją było przedstawienie za-
równo prawdy historycznej, jak i wszystkich podań i legend narosłych
wokół postaci wodza Hunów. Niewątpliwy punkt styczny pomiędzy prze-
czytaną lekturą a poglądem Mehoffera na osobę Attyli stanowi cytowany
powyżej zapis z Dziennika, stawiający wodza Hunów w towarzystwie Na-
19 J. Mehoffer, Dziennik, op. cit., s. 67.
20 A. Thierry, Historyja Attyli i jego następców aż do usadowienia się Węgrów w Eu-
ropie dopełniona legendami i podaniami przez Amadeusza Thierry’ego, t. 1-2, nakładem
Redakcji Gazety Polskiej, Warszawa 1873.
21 Listy Stanisława Wyspiańskiego do Józefa Mehoffera, Henryka Opieńskiego i Ta-
deusza Stryjeńskiego, opr. M. Rydlowa, Listy zebrane, t. I, Kraków 1994, s. 21, list z datą
19-22 VIII 1888.