DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Piotrowski, Piotr: Krytyka obrazu: w stronę neoawangardy Europy Środkowej lat sześćdziesiątych XX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0218
216
PIOTR PIOTROWSKI
(w pewnym sensie ironicznie) dodaje, że tendencja do redukcji sztuki nie
była reakcją na bogactwo tej pierwszej, przeładowanie i zbytek moderni-
zmu, lecz odwrotnie - pochodną generalnego niedostatku, przyrodzonym
niejako stanem kultury słowackiej65. Jeżeli tak było to skutek owego
„niedostatku” zaowocował niewątpliwym bogactwem słowackiej sztuki
neoawangardowej.
Zapewne, w generalnej perspektywie, o czy już tu była mowa, przeja-
wem krytyki obrazu jest przedmiot gotowy, realny obiekt wprowadzony
w obszar sztuki na miejsce obrośniętego mitologią wyjątkowości obrazu.
W sztuce słowackiej taki przedmiot pojawia się wraz z recepcją pop-artu,
którego popularność wśród słowackich artystów można porównywać z są-
siednimi Węgrami, a którego ślady trudno byłoby na szerszą skalę
odnaleźć w NRD, Polsce, czy Rumunii. Klasyczne wzory pop-artu, zwłasz-
cza w aspekcie adaptacji w sztuce gotowego przedmiotu, w mniejszym
stopniu ikonografii, mieszają się tu z wpływami francuskiego nowego re-
alizmu, popularnego zarówno w Czechach jak na Słowacji, m.in. za spra-
wą Pierre’a Restany’ego, który utrzymywał ożywione kontakty ze środo-
wiskami artystycznymi Czechosłowacji. Stano Filko jest jednym z
ciekawszych artystów tego kręgu, a jego twórczość to bardzo konsekwen-
tna próba sformułowania alternatywy wobec modernistycznego obrazu
(przypomnę, że ta relacja ma tu charakter synchroniczny)66. Artysta po
połowie lat sześćdziesiątych zaczął wykorzystywać (na zasadzie „goto-
wych przedmiotów”) mapy, na które nanosił figury kobiece o wyraźnie
erotycznym charakterze (Mapa świata, 1967, wł. prywatna). W tego ro-
dzaju realizacjach kumulowało się doświadczenie sztuki tamtego czasu
chętnie odwołującej się do gotowych elementów, takich jak przedmiot, li-
tera, napis itp. Na Słowacji w tym kierunku rozwijała się m. in. twór-
czość Milośa Urbaska. Jego obrazy to powierzchnie zaklejone fragmenta-
mi tekstów (rękopisami, kawałkami gazet oraz maszynopisów), na które
nanoszono pojedyncze duże litery. Diagramy, także z w wykorzystaniem
map, tworzył również pod koniec lat sześćdziesiątych Rudolf Sikora (np.
ironiczne Diagramy dobra a zła, 1969, wł. prywatna). W słowackim śro-
dowisku artystycznym Filko szedł jednak dalej na drodze radykalizacji
krytyki obrazu. W łatach 1965-66 powstał environment Pokój dziewczy-
ny, pokazany później na słynnej wystawie „Nova Citlivost” [„Nowa wraż-
liwość”] w Czechach w 1968 roku6/ (ił. 36). Na lustrzanej podłodze posta-
60 A. Hrabuśicky, Pociatky alternatiuneho umenia, (w:) Śesfdesiate roky v sloven-
skom uytuarnom umeni, op. cit., s. 220.
66 Por.: S. Filko, 1965-1969. Tuorba II, Bratislava 1970.
67 W katalogu rekonstruującym tę wystawę, opublikowanym w 1994 roku, praca ta ma
inny tytuł (La chambre cfamour) oraz inne datowanie (1963-1964): Novd Citliuost, red.
J. Hlavacek, Litomerice: Galerie vytvarnehe umeni, 1994 [tom zawierający ilustracje].
PIOTR PIOTROWSKI
(w pewnym sensie ironicznie) dodaje, że tendencja do redukcji sztuki nie
była reakcją na bogactwo tej pierwszej, przeładowanie i zbytek moderni-
zmu, lecz odwrotnie - pochodną generalnego niedostatku, przyrodzonym
niejako stanem kultury słowackiej65. Jeżeli tak było to skutek owego
„niedostatku” zaowocował niewątpliwym bogactwem słowackiej sztuki
neoawangardowej.
Zapewne, w generalnej perspektywie, o czy już tu była mowa, przeja-
wem krytyki obrazu jest przedmiot gotowy, realny obiekt wprowadzony
w obszar sztuki na miejsce obrośniętego mitologią wyjątkowości obrazu.
W sztuce słowackiej taki przedmiot pojawia się wraz z recepcją pop-artu,
którego popularność wśród słowackich artystów można porównywać z są-
siednimi Węgrami, a którego ślady trudno byłoby na szerszą skalę
odnaleźć w NRD, Polsce, czy Rumunii. Klasyczne wzory pop-artu, zwłasz-
cza w aspekcie adaptacji w sztuce gotowego przedmiotu, w mniejszym
stopniu ikonografii, mieszają się tu z wpływami francuskiego nowego re-
alizmu, popularnego zarówno w Czechach jak na Słowacji, m.in. za spra-
wą Pierre’a Restany’ego, który utrzymywał ożywione kontakty ze środo-
wiskami artystycznymi Czechosłowacji. Stano Filko jest jednym z
ciekawszych artystów tego kręgu, a jego twórczość to bardzo konsekwen-
tna próba sformułowania alternatywy wobec modernistycznego obrazu
(przypomnę, że ta relacja ma tu charakter synchroniczny)66. Artysta po
połowie lat sześćdziesiątych zaczął wykorzystywać (na zasadzie „goto-
wych przedmiotów”) mapy, na które nanosił figury kobiece o wyraźnie
erotycznym charakterze (Mapa świata, 1967, wł. prywatna). W tego ro-
dzaju realizacjach kumulowało się doświadczenie sztuki tamtego czasu
chętnie odwołującej się do gotowych elementów, takich jak przedmiot, li-
tera, napis itp. Na Słowacji w tym kierunku rozwijała się m. in. twór-
czość Milośa Urbaska. Jego obrazy to powierzchnie zaklejone fragmenta-
mi tekstów (rękopisami, kawałkami gazet oraz maszynopisów), na które
nanoszono pojedyncze duże litery. Diagramy, także z w wykorzystaniem
map, tworzył również pod koniec lat sześćdziesiątych Rudolf Sikora (np.
ironiczne Diagramy dobra a zła, 1969, wł. prywatna). W słowackim śro-
dowisku artystycznym Filko szedł jednak dalej na drodze radykalizacji
krytyki obrazu. W łatach 1965-66 powstał environment Pokój dziewczy-
ny, pokazany później na słynnej wystawie „Nova Citlivost” [„Nowa wraż-
liwość”] w Czechach w 1968 roku6/ (ił. 36). Na lustrzanej podłodze posta-
60 A. Hrabuśicky, Pociatky alternatiuneho umenia, (w:) Śesfdesiate roky v sloven-
skom uytuarnom umeni, op. cit., s. 220.
66 Por.: S. Filko, 1965-1969. Tuorba II, Bratislava 1970.
67 W katalogu rekonstruującym tę wystawę, opublikowanym w 1994 roku, praca ta ma
inny tytuł (La chambre cfamour) oraz inne datowanie (1963-1964): Novd Citliuost, red.
J. Hlavacek, Litomerice: Galerie vytvarnehe umeni, 1994 [tom zawierający ilustracje].