DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Leszkowicz, Paweł: Libidalne alegorie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0264
262
PAWEŁ LESZKOWICZ
nej z nią twórczości znajduje się problem przedstawienia/obrazu/wizerun-
ku {image). Na podstawie teorii fazy zwierciadła Jacques’a Lacana, mó-
wiącej o konstytucji ego w lustrzanym odbiciu poprzez spojrzenie, skon-
centrowano się na tym, w jaki sposób podmiot i jego seksualność są
konstruowane lub rozbijane poprzez obraz i widzenie4'. W tym modelu
podkreślona została różnica pomiędzy ego a innym, która manifestuje się
w wizualnym polu; w konsekwencji wzorzec obrazu-spojrzenia-innego
służy do odczytywania tożsamości opartej na płciowej i seksualnej różni-
cy. Powrót do popędów i obiektów, które oddają cielesność na presymboli-
cznym poziomie, oznacza wyłonienie się alternatywnego modelu, sygnali-
zującego twórczość, która wychodzi poza dominację obrazu lub która
w psychoanalitycznym, lacanowskim znaczeniu obraz poprzedza48. Po-
wstaje efekt wessania w obrazie przywracający pozostałości ciała w pre-
lingwistycznym i preedypalnym sensie. Model związany z obiektami-po-
pędami opiera się na idei „obiektów popędowych” Freuda, która została
rozwinięta przez Melanie Klein w koncepcji „obiektów częściowych”.
Według Klein psychiczne doświadczenie jest organizowane przez nie-
świadome fantazje wywoływane przez cielesne popędy, tak pragnienia
jak i destrukcji. Te fantazje i doznania ukształtowane w najwcześniej-
szym okresie niemowlęctwa w relacji do ciała własnego i matki, pozostają
jako stałe pozycje zakorzenienia podmiotowości - bez względu na wiek
i kontekst. Kleinowski podmiot odnosi się do otoczenia jako pola obie-
któw, które mają być pochłonięte, przyłączone bądź unicestwione, rozbi-
te, zgodnie z fantazjami introjekcji lub projekcji kierowanymi przez cie-
lesne popędy. Pojęcie „obiektu częściowego” zajmuje centralne miejsce
w rekonstrukcji świata archaicznych fantazji dziecka, który pozostaje
stałym elementem psychicznego życia. Tymi obiektami są części ciała re-
alnego czy fantazmatycznego, na które intensywnie nakierowany jest po-
pęd, imaginacyjnie odrywając je od ciała jako całości. Pierwotnie niemowlę
ustanawia swe pożądanie, a także frustracje wobec matki w odniesieniu
do części jej ciała; najlepszym przykładem jest pierś, która reprezentuje
jej całą osobę. Pierś, a nie matka, staje się zatem popędowo obsadzonym
pierwszym obiektem częściowym. Obiektom przypisywane są cechy „złe”
lub „dobre” nie tylko w zależności od tego, czy są one zaspokajające, czy
frustrujące, lecz przede wszystkim wskutek projekcji na te obiekty popę-
dów libidalnych lub destrukcyjnych podmiotu. Na tej zasadzie pierś, któ-
ra zaspokaja, jest dobra i kochana, a gdy się odsuwa, jest zła i nienawi-
dzona; ponadto dobra pierś staje się pierwowzorem wszystkich cech
4 Problematykę obrazu we współczesnej sztuce i teorii, w relacji do fazy zwierciadła,
analizują: R. Krauss, Welcome to the Reuolution, „ October” 1996, nr 77; H. Foster, The
Return of the Real: The Au ant-Gardę at the End ofthe Century, MIT Press, 1996.
18 M. Nixon, After Images, op. cit., s. 116-120.
PAWEŁ LESZKOWICZ
nej z nią twórczości znajduje się problem przedstawienia/obrazu/wizerun-
ku {image). Na podstawie teorii fazy zwierciadła Jacques’a Lacana, mó-
wiącej o konstytucji ego w lustrzanym odbiciu poprzez spojrzenie, skon-
centrowano się na tym, w jaki sposób podmiot i jego seksualność są
konstruowane lub rozbijane poprzez obraz i widzenie4'. W tym modelu
podkreślona została różnica pomiędzy ego a innym, która manifestuje się
w wizualnym polu; w konsekwencji wzorzec obrazu-spojrzenia-innego
służy do odczytywania tożsamości opartej na płciowej i seksualnej różni-
cy. Powrót do popędów i obiektów, które oddają cielesność na presymboli-
cznym poziomie, oznacza wyłonienie się alternatywnego modelu, sygnali-
zującego twórczość, która wychodzi poza dominację obrazu lub która
w psychoanalitycznym, lacanowskim znaczeniu obraz poprzedza48. Po-
wstaje efekt wessania w obrazie przywracający pozostałości ciała w pre-
lingwistycznym i preedypalnym sensie. Model związany z obiektami-po-
pędami opiera się na idei „obiektów popędowych” Freuda, która została
rozwinięta przez Melanie Klein w koncepcji „obiektów częściowych”.
Według Klein psychiczne doświadczenie jest organizowane przez nie-
świadome fantazje wywoływane przez cielesne popędy, tak pragnienia
jak i destrukcji. Te fantazje i doznania ukształtowane w najwcześniej-
szym okresie niemowlęctwa w relacji do ciała własnego i matki, pozostają
jako stałe pozycje zakorzenienia podmiotowości - bez względu na wiek
i kontekst. Kleinowski podmiot odnosi się do otoczenia jako pola obie-
któw, które mają być pochłonięte, przyłączone bądź unicestwione, rozbi-
te, zgodnie z fantazjami introjekcji lub projekcji kierowanymi przez cie-
lesne popędy. Pojęcie „obiektu częściowego” zajmuje centralne miejsce
w rekonstrukcji świata archaicznych fantazji dziecka, który pozostaje
stałym elementem psychicznego życia. Tymi obiektami są części ciała re-
alnego czy fantazmatycznego, na które intensywnie nakierowany jest po-
pęd, imaginacyjnie odrywając je od ciała jako całości. Pierwotnie niemowlę
ustanawia swe pożądanie, a także frustracje wobec matki w odniesieniu
do części jej ciała; najlepszym przykładem jest pierś, która reprezentuje
jej całą osobę. Pierś, a nie matka, staje się zatem popędowo obsadzonym
pierwszym obiektem częściowym. Obiektom przypisywane są cechy „złe”
lub „dobre” nie tylko w zależności od tego, czy są one zaspokajające, czy
frustrujące, lecz przede wszystkim wskutek projekcji na te obiekty popę-
dów libidalnych lub destrukcyjnych podmiotu. Na tej zasadzie pierś, któ-
ra zaspokaja, jest dobra i kochana, a gdy się odsuwa, jest zła i nienawi-
dzona; ponadto dobra pierś staje się pierwowzorem wszystkich cech
4 Problematykę obrazu we współczesnej sztuce i teorii, w relacji do fazy zwierciadła,
analizują: R. Krauss, Welcome to the Reuolution, „ October” 1996, nr 77; H. Foster, The
Return of the Real: The Au ant-Gardę at the End ofthe Century, MIT Press, 1996.
18 M. Nixon, After Images, op. cit., s. 116-120.