DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Leszkowicz, Paweł: Libidalne alegorie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0285
LIBIDALNE ALEGORIE
283
tak jak tabu wydzielin i ekskrementów oraz pewnych seksualnych prak-
tyk - to główne symboliczne reguły utrzymujące czystość, chroniące przed
abjectem, zarówno podmiot, jak i system83. Jedzenie, które w różnych
kulturach zostaje uznane za problematyczne i zakazane charakteryzuje
się przekraczaniem wyznaczonych granic i kategorii - są to zatem zwie-
rzęta, np. wąż (ziemia-woda), które bytują w różnych środowiskach, a nie
trzymają się jednego obszaru, tzn. tylko wody, powietrza lub ziemi. Ta
śliskość przemieszczeń rzuca wyzwanie dla symbolicznego systemu znaczeń.
Archetypicznym przykładem takiego pokarmu, zakazanego już w Biblii,
są ostrygi - ani mięso ani ryba; ani żywe, ani martwe; ani stałe, ani ciek-
łe, które wywołują drgawki przyjemności i obrzydzenia. Dodatkowo ich
dziwne podobieństwo do genitaliów aktywizuje abject związany z seksem.
Fotorzeźba „Eat Me” 1991 (il. 17), stanowiąca kompozycję romboidal-
nych fotografii kwiatowych układów, przedstawia na środkowym koronu-
jącym wizerunku pole żółtych kwiatów z ułożoną w środku ostrygą na
muszli. Uwodzący zmysły charakter wyobrażenia został nasilony przez
tytuł „Zjedz mnie”, który nie tylko podrażnia język, zachęcając do kon-
sumpcji, ale pobudza również inny rodzaj oralności. Zgodnie z zaprasza-
jącym tytułem, ostryga jest niczym otwarta wagina oczekująca na cunni-
lingus84. Dla kobiecego widza erotyzacja abjectu jest tutaj szczególnie
nasilona, stawiając także problem relacji pomiędzy jedzeniem i seksem
oraz abjectem i kobiecością.
Chociaż Kristeva nie analizuje abjectu w relacji do jednej z płci - ma
on bowiem uniwersalny charakter dla każdego podmiotu - to jednak ze
względu na związek z semiotycznością i matką, abject znajduje się po
stronie kobiecości80, podobnie jak jedzenie i karmienie przynależące
w większym stopniu do kobiecej sfery. We współczesnej sztuce kobiet,
która podejmuje zagadnienie jedzenia i seksu, ciała oraz jego oralnych i
erotycznych przyjemności, abject odczytywany bywa w kobiecym wciele-
niu, w odniesieniu do seksualności kobiety, jej lęków, pożądań i apety-
tów86. Jedzenie, a szczególnie słodycze i czekolada traktowane są jako
83 J. Kristeva, Powers of Horror, op. cit., s. 75-80. Kristeva w swych analizach nie-
czystego jedzenia i otaczających go kulturowych zakazów opiera się na książce M. Dou-
glas, Purity and Danger: An Analysis of Concepts of Pollution and Taboo, Praeger, New
York 1966.
84 R. Betterton, Body Horror? Food (and sex and. death) in womens art., (w:) taże,
An Intimate Distance. Women, artists and the body, Routledge, London, New York 1996,
s. 141.
8/1 E. Grosz, Sexual Suboersions, op. cit., s. 78.
86 Patrz: R. Betterton, Body Hoi'ror? Food (and sex and death) in womens art., op. cit.,
s. 130-160. Pojęcie abjectu Kristevej jest wykorzystywane w feministycznej teorii do analiz ob-
szarów zrepresjonowanych, uznanych za niższe przez maskulinistyczną i patriarchalną kul-
turę, do wyjaśniania mizoginii, lęku i wrogości wobec kobiecego i matczynego ciała.
283
tak jak tabu wydzielin i ekskrementów oraz pewnych seksualnych prak-
tyk - to główne symboliczne reguły utrzymujące czystość, chroniące przed
abjectem, zarówno podmiot, jak i system83. Jedzenie, które w różnych
kulturach zostaje uznane za problematyczne i zakazane charakteryzuje
się przekraczaniem wyznaczonych granic i kategorii - są to zatem zwie-
rzęta, np. wąż (ziemia-woda), które bytują w różnych środowiskach, a nie
trzymają się jednego obszaru, tzn. tylko wody, powietrza lub ziemi. Ta
śliskość przemieszczeń rzuca wyzwanie dla symbolicznego systemu znaczeń.
Archetypicznym przykładem takiego pokarmu, zakazanego już w Biblii,
są ostrygi - ani mięso ani ryba; ani żywe, ani martwe; ani stałe, ani ciek-
łe, które wywołują drgawki przyjemności i obrzydzenia. Dodatkowo ich
dziwne podobieństwo do genitaliów aktywizuje abject związany z seksem.
Fotorzeźba „Eat Me” 1991 (il. 17), stanowiąca kompozycję romboidal-
nych fotografii kwiatowych układów, przedstawia na środkowym koronu-
jącym wizerunku pole żółtych kwiatów z ułożoną w środku ostrygą na
muszli. Uwodzący zmysły charakter wyobrażenia został nasilony przez
tytuł „Zjedz mnie”, który nie tylko podrażnia język, zachęcając do kon-
sumpcji, ale pobudza również inny rodzaj oralności. Zgodnie z zaprasza-
jącym tytułem, ostryga jest niczym otwarta wagina oczekująca na cunni-
lingus84. Dla kobiecego widza erotyzacja abjectu jest tutaj szczególnie
nasilona, stawiając także problem relacji pomiędzy jedzeniem i seksem
oraz abjectem i kobiecością.
Chociaż Kristeva nie analizuje abjectu w relacji do jednej z płci - ma
on bowiem uniwersalny charakter dla każdego podmiotu - to jednak ze
względu na związek z semiotycznością i matką, abject znajduje się po
stronie kobiecości80, podobnie jak jedzenie i karmienie przynależące
w większym stopniu do kobiecej sfery. We współczesnej sztuce kobiet,
która podejmuje zagadnienie jedzenia i seksu, ciała oraz jego oralnych i
erotycznych przyjemności, abject odczytywany bywa w kobiecym wciele-
niu, w odniesieniu do seksualności kobiety, jej lęków, pożądań i apety-
tów86. Jedzenie, a szczególnie słodycze i czekolada traktowane są jako
83 J. Kristeva, Powers of Horror, op. cit., s. 75-80. Kristeva w swych analizach nie-
czystego jedzenia i otaczających go kulturowych zakazów opiera się na książce M. Dou-
glas, Purity and Danger: An Analysis of Concepts of Pollution and Taboo, Praeger, New
York 1966.
84 R. Betterton, Body Horror? Food (and sex and. death) in womens art., (w:) taże,
An Intimate Distance. Women, artists and the body, Routledge, London, New York 1996,
s. 141.
8/1 E. Grosz, Sexual Suboersions, op. cit., s. 78.
86 Patrz: R. Betterton, Body Hoi'ror? Food (and sex and death) in womens art., op. cit.,
s. 130-160. Pojęcie abjectu Kristevej jest wykorzystywane w feministycznej teorii do analiz ob-
szarów zrepresjonowanych, uznanych za niższe przez maskulinistyczną i patriarchalną kul-
turę, do wyjaśniania mizoginii, lęku i wrogości wobec kobiecego i matczynego ciała.