DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Clark, Timothy J.; Czekalski, Stanisław [Übers.]: Bóg nie został strącony
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0334
332
T. J. CLARK
w Sourges artysta zestawił obok siebie i sfotografował, na tle wejścia do
wynajętej na czas letniego pleneru willi, kilka namalowanych wówczas
obrazów kubistycznych - przyp. tłumacza]. Dla mnie te dwie fotografie
stanowią syntezę modernizmu. Osią problemową tej książki jest kontrast
między nimi, lecz także ich głęboka łączność. Są to przeciwstawne mo-
menty modernizmu, tak jak ja go rozumiem. Sourges reprezentuje jego
odosobnienie, niezrozumiałość i autonomię, a także sen o historii, która
wchodzi w ten stan. Druga fotografia jest tym snem, który stał się rzeczy-
wistością. Czy sen zrealizowany przez artystów modernizmu z zasady
(w sposób konieczny) okazuje się koszmarny i czy ów sen lub koszmar zo-
stawił po sobie jakieś przesłanie dla nas - o tym traktuje niniejszy roz-
dział (w pewnym sensie i książka).
Jest wiosna czy lato osiem lat po Sourges. Stoimy na ulicy w Witeb-
sku, niewielkim mieście na Białorusi - miasteczku żydowskim w grani-
cach dawnego obszaru Imperium, zbyt blisko frontu wojny z Polską, by
w: K. S. Malevich, Essays on art, 4 vols., ed. T. Andersen, Copenhagen 1968-78, to jeśli je
pozostawić bez zmian, po prostu się nie sprawdzą. Na przykład proponowana tam wersja
tekstu Bóg nie został strącony jest w znacznych fragmentach niezrozumiała, a porównanie
z wersjami w: K. Malevitch, De Cezanne au suprematisme, ed. J.-C. Marcade, Lausanne
1974 i K. Malevitch, Ecrits, ed. A. Nakov, Paris 1986 pokazuje, że odpowiedzialni za to
są w większym stopniu tłumacze Andersena niż sam Malewicz. Nie znaczy to jednak, by go
z tej odpowiedzialności zwalniać. Malewicz pisze w sposób bezdennie niejasny. Francuscy
tłumacze znaleźli, jak się wydaje, sposób, by w swoich wersjach (z konieczności twórczych)
uwzględnić ten fakt, nie popadając w kompletny bełkot. Korzystałem w dużym stopniu
z ich rozwiązań, ale w przypadku tekstu Bóg nie został strącony - który jest rodzajem Fin-
negans Wake na poziomie znaczonego, w przeciwieństwie do znaczącego - zmuszony byłem
sformułować swoje własne propozycje odnośnie do tego, o co mogło chodzić Malewiczowi
w różnych kluczowych momentach. Wspomniane trzy główne tłumaczenia Malewicza przy-
woływane będą poniżej jako Andersen, Marcade i Nakov. Pragnę podziękować Melissie
Frazier, Christinie Kiaer i Reginaldowi Zelnikowi za ich szczodrą pomoc przy rozwiązywa-
niu poszczególnych językowych (i innych) problemów, chociaż nie ich należy winić za gene-
ralną taktykę, jaką przyjąłem w stosunku do prozy Malewicza. Christina Kiaer poprawiała
błędy i zgłaszała pomocne sugestie na różnych etapach powstawania niniejszego rozdziału.
Odczytanie przez Brigid Doherty skłoniło mnie do ponownego przemyślenia sposobu podej-
ścia do tekstu Bóg nie został strącony. Reginald Zelnik świetnie mi doradził w zakresie li-
teratury dotyczącej komunizmu wojennego. Rozdział ten trzyma się blisko UNOWIS-u
w latach 1919-21, ale chciałbym zaznaczyć, że bardzo wiele zawdzięczam badaniom nad
sztuką okresu NEP-u i stalinizmu, przeprowadzonym przez Christinę Kiaer, Christinę
Lodder, Manfredo Tafuri, Paula Wooda i innych.
2 Autor nieznany, Bołsheuism Bałks at Bolsheuist Art., „Art News”, 5 kwietnia 1924,
s. 3, tekst cytowany częściowo w: D. Karshan, Behind the Sąuare: Małeuich and the Cu-
be, Kasimir Małewitsch zum 100. Geburstag, katalog Gmurzyńska Gallery, Cologne 1978,
s. 257.
T. J. CLARK
w Sourges artysta zestawił obok siebie i sfotografował, na tle wejścia do
wynajętej na czas letniego pleneru willi, kilka namalowanych wówczas
obrazów kubistycznych - przyp. tłumacza]. Dla mnie te dwie fotografie
stanowią syntezę modernizmu. Osią problemową tej książki jest kontrast
między nimi, lecz także ich głęboka łączność. Są to przeciwstawne mo-
menty modernizmu, tak jak ja go rozumiem. Sourges reprezentuje jego
odosobnienie, niezrozumiałość i autonomię, a także sen o historii, która
wchodzi w ten stan. Druga fotografia jest tym snem, który stał się rzeczy-
wistością. Czy sen zrealizowany przez artystów modernizmu z zasady
(w sposób konieczny) okazuje się koszmarny i czy ów sen lub koszmar zo-
stawił po sobie jakieś przesłanie dla nas - o tym traktuje niniejszy roz-
dział (w pewnym sensie i książka).
Jest wiosna czy lato osiem lat po Sourges. Stoimy na ulicy w Witeb-
sku, niewielkim mieście na Białorusi - miasteczku żydowskim w grani-
cach dawnego obszaru Imperium, zbyt blisko frontu wojny z Polską, by
w: K. S. Malevich, Essays on art, 4 vols., ed. T. Andersen, Copenhagen 1968-78, to jeśli je
pozostawić bez zmian, po prostu się nie sprawdzą. Na przykład proponowana tam wersja
tekstu Bóg nie został strącony jest w znacznych fragmentach niezrozumiała, a porównanie
z wersjami w: K. Malevitch, De Cezanne au suprematisme, ed. J.-C. Marcade, Lausanne
1974 i K. Malevitch, Ecrits, ed. A. Nakov, Paris 1986 pokazuje, że odpowiedzialni za to
są w większym stopniu tłumacze Andersena niż sam Malewicz. Nie znaczy to jednak, by go
z tej odpowiedzialności zwalniać. Malewicz pisze w sposób bezdennie niejasny. Francuscy
tłumacze znaleźli, jak się wydaje, sposób, by w swoich wersjach (z konieczności twórczych)
uwzględnić ten fakt, nie popadając w kompletny bełkot. Korzystałem w dużym stopniu
z ich rozwiązań, ale w przypadku tekstu Bóg nie został strącony - który jest rodzajem Fin-
negans Wake na poziomie znaczonego, w przeciwieństwie do znaczącego - zmuszony byłem
sformułować swoje własne propozycje odnośnie do tego, o co mogło chodzić Malewiczowi
w różnych kluczowych momentach. Wspomniane trzy główne tłumaczenia Malewicza przy-
woływane będą poniżej jako Andersen, Marcade i Nakov. Pragnę podziękować Melissie
Frazier, Christinie Kiaer i Reginaldowi Zelnikowi za ich szczodrą pomoc przy rozwiązywa-
niu poszczególnych językowych (i innych) problemów, chociaż nie ich należy winić za gene-
ralną taktykę, jaką przyjąłem w stosunku do prozy Malewicza. Christina Kiaer poprawiała
błędy i zgłaszała pomocne sugestie na różnych etapach powstawania niniejszego rozdziału.
Odczytanie przez Brigid Doherty skłoniło mnie do ponownego przemyślenia sposobu podej-
ścia do tekstu Bóg nie został strącony. Reginald Zelnik świetnie mi doradził w zakresie li-
teratury dotyczącej komunizmu wojennego. Rozdział ten trzyma się blisko UNOWIS-u
w latach 1919-21, ale chciałbym zaznaczyć, że bardzo wiele zawdzięczam badaniom nad
sztuką okresu NEP-u i stalinizmu, przeprowadzonym przez Christinę Kiaer, Christinę
Lodder, Manfredo Tafuri, Paula Wooda i innych.
2 Autor nieznany, Bołsheuism Bałks at Bolsheuist Art., „Art News”, 5 kwietnia 1924,
s. 3, tekst cytowany częściowo w: D. Karshan, Behind the Sąuare: Małeuich and the Cu-
be, Kasimir Małewitsch zum 100. Geburstag, katalog Gmurzyńska Gallery, Cologne 1978,
s. 257.